Morgunblaðið - 19.06.2010, Blaðsíða 6

„Ég held að svarið sé einfaldlega að
lengst af voru þetta hagstæð lán og
því sáu lántakar sér ekki hag í að láta
reyna á lögmæti
þessara gerninga
fyrr en eftir
hrun,“ segir Finn-
ur Sveinbjörns-
son, fyrrverandi
bankastjóri Ar-
ion-banka, spurð-
ur hvers vegna
ekki hafi fyrr ver-
ið látið reyna á
lögmæti geng-
istryggðra lána.
Í dómum sínum á miðvikudag um
ólögmæti gengistryggðra bílalána
byggði Hæstiréttur á lögum um vexti
og verðtryggingu frá 2001 og eru þau
því orðin tæplega tíu ára gömul.
Finnur átti sæti í fimm manna
nefnd sem viðskiptaráðherra skipaði í
apríl árið 2000 til að endurskoða
vaxtalög. Hlutverk nefndarinnar var
samkvæmt skipunarbréfi að gera til-
lögu að breytingum á vaxtalögum til
samræmis við réttarþróun erlendis
en einnig að tryggja réttaröryggi og
einfaldleika í framkvæmd.
Mjög hreinar línur
Auk Finns, sem þá var fram-
kvæmdastjóri Sambands íslenskra
viðskiptabanka, voru í nefndinni
Benedikt Árnason, skrifstofustjóri í
viðskiptaráðuneyti, formaður, Andri
Árnason hrl., Benedikt Bogason,
skrifstofustjóri í dómsmálaráðuneyt-
inu, og Eiríkur Guðnason seðla-
bankastjóri. Starfsmaður nefndar-
innar var Eyvindur G. Gunnarsson,
þá lögfræðingur í viðskiptaráðuneyti.
Finnur segir að skilningur nefnd-
armanna hafi verið sá að ef lán ættu
að vera tengd gengi þá ættu þau ein-
faldlega að vera í erlendri mynt frek-
Lengst af hagstæð lán
 Ef lán ættu að vera tengd gengi ættu þau að vera í er-
lendri mynt frekar en gengistryggð lán í íslenskum krónum
ar en gengistryggð lán í íslenskum
krónum. „Í þessum samningum sem
tekist var á um fyrir Hæstarétti var
lánsfjárhæð tilgreind í krónum, einn-
ig útborgun, afborganir og vextir,“
segir Finnur. „Ég sé ekki betur en að
Hæstiréttur staðfesti þann vilja og
skilning nefndarinnar að í þessu yrðu
mjög hreinar línur. Annars vegar lán
í íslenskum krónum, sem ýmist gætu
verið óverðtryggð eða verðtryggð, og
hins vegar lán í erlendri mynt. Hafa
ber í huga að þetta var árið 2001 og
þá var búið að rýmka allar gjaldeyr-
isreglur. Íslendingar máttu eiga er-
lendan gjaldeyri og eiga viðskipti
með erlenda mynt.“
Málaflækja fyrir dómstólum
Finnur segir að útfærsla fjármála-
fyrirtækja á lánasamningum hafi ver-
ið mjög mismunandi. Hann segir það
sína skoðun að þess vegna þurfi fleiri
hæstaréttardóma til að fá það á
hreint hver staða einstakra fyrirækja
og lántakenda sé. „Trúlega verður
þetta áfram málaflækja fyrir dóm-
stólum,“ segir Finnur.
Spurður hvort dómarnir frá mið-
vikudeginum muni ekki hafa gífurleg
áhrif segir hann að það sé alls
ekki víst. Lánin hverfi ekki,
en spurningin sé hvað taki
við. Ef lán verði end-
urreiknuð frá upphafsdegi
sé spurning við hvað eigi að
miða. Íslenska óverðtryggða
vexti sem hafi verið háir síð-
ustu ár eða verðtryggingu
og vexti sem henni
fylgja. Hann segist
telja ólíklegt að lánin
beri einungis 2-3%
vexti eins og gjarnan
hafi verið á geng-
istengdu lánunum.
aij@mbl.is
Valgerður Sverrisdóttir var
viðskiptaráðherra þegar frum-
varpið um vexti og verðtrygg-
ingu var lagt fram á þingi og
samþykkt vorið 2001. Val-
gerður segir að það hafi verið
skilningur hennar og starfs-
fólks í ráðuneytinu að sú
gengistrygging sem nú hefur
verið dæmd ólögleg væri ekki
heimil.
„Það er með ólíkindum að
þetta skuli hafa viðgengist í öll
þessi ár,“ segir Valgerður. „Á
þessum árum var settur mikill
fjöldi laga um fjármálamark-
aðinn og ég man ekki ná-
kvæmlega hvernig umræðan
var um þetta stóra mál, en í
mínum huga var það á hreinu
að ef lán væri í íslenskum
krónum mætti það ekki vera
tengt erlendum gjaldmiðli.
Það er von að spurt sé
hvernig þetta gat liðist án
athugasemda allan þennan
tíma og aldrei kom fram fyr-
irspurn á þinginu um
þetta svo ég muni.
Ég get ekki séð
betur en fjár-
málaeftirlitið
hafi átt að hafa
eftirlit með
þessu,“ segir
Valgerður.
Ekki heimilt að
mati viðskipta-
ráðuneytis
VALGERÐUR SVERRISDÓTTIR
Valgerður
Sverrisdóttir
verðtryggingu er í þessum kafla átt við breyt-
ingu í hlutfalli við innlenda verðvísitölu. Um
heimildir til verðtryggingar fer skv. 14. gr.
nema lög kveði á um annað.
Afleiðusamningar falla ekki undir ákvæði
þessa kafla.
14. gr. Heimilt er að verðtryggja sparifé og
lánsfé skv. 13. gr. sé grundvöllur verðtrygg-
ingarinnar vísitala neysluverðs sem Hagstofa
Íslands reiknar samkvæmt lögum sem um
vísitöluna gilda og birtir mánaðarlega í
Lögbirtingablaði. [Vísitala sem reiknuð er og
birt í tilteknum mánuði gildir um verðtrygg-
ingu sparifjár og lánsfjár frá fyrsta degi þar
næsta mánaðar.]1) Í lánssamningi er þó heim-
ilt að miða við hlutabréfavísitölu, innlenda eða
erlenda, eða safn slíkra vísitalna sem ekki
mæla breytingar á almennu verðlagi.
Í andstöðu við fyrirmæli laga
Í dómi Hæstaréttar í máli SP-fjármögnunar
frá síðasta miðvikudegi segir meðal annars:
Af lögskýringargögnum er ljóst að ætlun
löggjafans var að fella niður heimildir til að
binda skuldbindingar í íslenskum krónum við
gengi erlendra gjaldmiðla og heimila einungis
að þær yrðu verðtryggðar á þann hátt sem í
14. gr. laganna segir. Vilji löggjafans kom
skýrlega fram í því að í orðum lagaákvæðanna
var eingöngu mælt fyrir um heimild til að
beita tilteknum tegundum verðtryggingar, en
þar var ekkert rætt um þær tegundir, sem
óheimilt var að beita. Lög nr. 38/2001 heimila
ekki að lán í íslenskum krónum séu verð-
tryggð með því að binda þau við gengi er-
lendra gjaldmiðla.
Reglur 13. og 14. gr. laga nr. 38/2001 eru
ófrávíkjanlegar, sbr. 2. gr. laganna, og verður
því ekki samið um grundvöll verðtryggingar,
sem ekki er stoð fyrir í lögum. Fyrrnefnd
ákvæði í samningi stefnda og áfrýjanda um
gengistryggingu voru því í andstöðu við þessi
fyrirmæli laganna og skuldbinda þau ekki
áfrýjanda af þeim sökum.
Dómur í máli Lýsingar er sambærilegur.
Lán í krónum ekki tengd gengi
Óvissa Fjölmargir tóku gengistryggð lán og nú er óljóst hver staða þeirra er eftir að Hæstiréttur dæmdi að óheimilt væri að verðtryggja lán í ís-
lenskum krónum með því að binda þau við gengi erlendra gjaldmiðla. Myndin sýnir bílafjölda á hafnarbakkanum í Reykjavík fyrir tveimur árum.
FRÉTTASKÝRING
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Í athugasemdum með lagafrumvarpi um vexti
og verðtryggingu segir að ekki verði heimilt
að binda skuldbindingar í íslenskum krónum
við dagsgengi erlendra gjaldmiðla. Er talið
rétt að taka af allan vafa þar að lútandi, segir í
athugasemdunum, en frumvarpið var lagt
fram veturinn 2001 og varð að lögum um vor-
ið.
Í athugasemdunum segir: Í 13. gr. frum-
varpsins er fjallað um gildissvið kafla um
verðtryggingu sparifjár og lánsfjár. Í 1. mgr.
er lagt til að heimildir til að binda skuldbind-
ingar í íslenskum krónum við gengi erlendra
gjaldmiðla verði felldar niður.
Frá 1960 var almennt óheimilt að binda
skuldbindingar í íslenskum krónum við gengi
erlendra gjaldmiðla. Þessi almenna regla var
tekin upp í lög nr. 13/1979, um stjórn efna-
hagsmála o.fl. („Ólafslög“). Með breytingum á
þeim árið 1989 var þó heimilað að gengisbinda
skuldbindingar í íslenskum krónum með sér-
stökum gengisvísitölum, ECU og SDR, sem
Seðlabankinn birti.
Þessi breyting var liður í auknu frelsi í
gjaldeyrismálum á sínum tíma. Gengisbinding
á grundvelli þessara vísitalna hefur notið tak-
markaðrar hylli.
Verðtrygging
Tilgreind lagaákvæði eru sem hér segir:
VI. kafli. Verðtrygging sparifjár og lánsfjár.
13. gr. Ákvæði þessa kafla gilda um skuld-
bindingar sem varða sparifé og lánsfé í ís-
lenskum krónum þar sem skuldari lofar að
greiða peninga og þar sem umsamið eða áskil-
ið er að greiðslurnar skuli verðtryggðar. Með
Morgunblaðið/Ómar
 Er talið rétt að taka af allan vafa þar að lútandi, segir í athugasemdum með frumvarpi árið 2001
 Lagabreytingin var liður í auknu frelsi í gjaldeyrismálum  Hæstiréttur segir vilja Alþingis skýran
6 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. JÚNÍ 2010
Jónas Margeir Ingólfsson
jonasmargeir@mbl.is
Slitastjórnir Frjálsa fjárfestingar-
bankans og Spron segja myntkörfu-
lánadómana sem féllu nýverið í
Hæstarétti hafa takmarkað fordæm-
isgildi hvað varðar lánasamninga
bankanna. Þetta kemur fram í sam-
hljóma tilkynningum sem slita-
stjórnirnar sendu viðskiptavinum
sínum í gær.
Í tilkynningunum segir ennfremur
að því sé ósvarað hvernig fara skuli
með lán þar sem gengistrygging telst
ólögleg þar sem álitaefnið hafi ekki
verið lagt fyrir Hæstarétt. Slita-
stjórnir bankanna benda einnig á að
nú þegar eru rekin nokkur dómsmál
fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur varð-
andi lánasamninga sem sambæri-
legri eru samningum bankans. Í þeim
málum hefur einnig verið gerð sú
krafa til vara að meðhöndla beri lánin
eins og þau hefðu verið íslensk lán frá
upphafi, verðtryggð eða óverð-
tryggð, og njóti þá sambærilegra
kjara og lántakendum slíkra lána
buðust.
Slitastjórnirnar hafa þá ákveðið að
bjóða lántakendum með erlend lán að
framlengja það úrræði að greiða kr.
5.500 fyrir hverja upphaflegu milljón
lánsins og halda þannig lánum sínum
í skilum miðað við upphaflega fjár-
hæð lánsins. Þeim lántakendum sem
ekki hafa nýtt sér þetta úrræði hing-
að til býðst að sækja um það nú að því
er segir í tilkynningunum frá því í
gær.
Starfsmönnum tilkynnt í gær
Lántakandi hafði samband við
Morgunblaðið og kvað tilkynningarn-
ar vekja undrun sína þar sem
greiðsluúrræðið sem boðið er í til-
kynningunni sé mun hagstæðara en
þau úrræði sem honum hafa boðist
hingað til. Honum þykir því orðalagið
misvísandi þar sem greiðsluúrræðið
hefur í raun ekki staðið til boða, þó
það sé gefið skýrt til kynna.
Lántakandinn sendi þá tölvupóst á
þjónustufulltrúa hjá Arion banka
sem fer nú með umboð til innheimtu
og þjónustu við viðskiptavini Frjálsa
fjárfestingarbankans og Spron, og
spurði hvers vegna honum hefði ekki
verið kynnt úrræðið fyrr. Í svari
þjónustufulltrúans segir að honum
hafi borist tilkynning um úrræðið kl.
15.16 í gær en eyðublöð og frekari
upplýsingar myndu berast eftir helgi.
Í tilkynningu frá Arion banka í
gær kom fram að það væri mat lög-
fræðinga bankans að lánasamningar
Arion banka væru löglegir. Niður-
staðan myndi engin áhrif hafa á stöðu
bankans.
 Spron og Frjálsi fjárfestingarbank-
inn kynna nýtt greiðsluúrræði
Telja fordæmis-
gildi takmarkað
Vandi Þjónustufulltrúar vissu af
nýju úrræði síðdegis í gær.
Finnur
Sveinbjörnsson