Fréttablaðið - 11.11.2011, Blaðsíða 25

FÖSTUDAGUR 11. nóvember 2011 25
Heimir Eyvindarson skrifaði grein fyrir skömmu sem bar
yfirskriftina Til þingmanna Sam-
fylkingarinnar. Í greininni veltir
Heimir fyrir sér réttlæti í leiðrétt-
ingu skulda heimila og fyrirtækja.
Það er mér bæði ljúft og skylt að
svara grein hans með því að fara
yfir stöðu mála.
Glíman við skuldavandann er
eitt mikilvægasta en um leið flókn-
asta úrlausnarefnið sem hrunið
leiddi af sér. Enda snýst það ekki
einungis um skuldastöðu fólks
heldur einnig um sanngirni og
réttlæti. Afleiðingar hrunsins eru
mjög óréttlátar en það er ómögu-
legt að koma í veg fyrir að almenn-
ingur finni fyrir þeim í formi
minnkandi kaupmáttar, hækkandi
skatta, skertri almannaþjónustu og
hækkandi lána. Engin ríkisstjórn
í Vestur-Evrópu hefur þó gripið
til jafn víðtækra aðgerða til hjálp-
ar skuldugum heimilum og ríkis-
stjórn Jóhönnu Sigurðardóttur.
Vandinn sem við glímum við
varð að stórum hluta til í stór-
kostlegri þenslu á lána- og íbúða-
markaði upp úr aldamótum fram
að hruni. Árið 2003 voru lán fyrst
veitt til húsnæðiskaupa í erlendri
mynt, árið 2004 voru veitt 90%
lán og síðan 100% lán. Greiður
aðgangur var að lánsfé og hús-
næðisverð hækkaði hratt. Við-
vörunarbjöllur hringdu víða og
hætta skapaðist á því að fólk
lenti í skuldafjötrum. Bankarnir
héldu samt áfram að lána. Verð á
húsnæði hækkaði um 60% milli
áranna 2000-2007 og heimilin
urðu mörg of skuldsett miðað við
ráðstöfunartekjur.
Lánveitendur og stjórnvöld
sköpuðu aðstæður fyrir þessa
miklu skuldsetningu en gerðu ekki
ráðstafanir um úrræði ef illa færi.
Ábyrgð þeirra er mikil þó lántak-
endur geti ekki talist ábyrgðar-
lausir með öllu.
Þau úrræði sem ríkið hefur
gripið til í þeim tilgangi að leysa
vandann hér og nú takmarkast
af fjárhagslegri getu ríkisins og
lánastofnana, s.s. Íbúðalánasjóðs
og lífeyrissjóða, en einnig af
landslögum og einkaréttarákvæði
stjórnarskrárinnar.
Aðgerðir ríkisins hafa miðað
að því að knýja bankana sjálfa til
aðstoðar við heimilin. Bankarn-
ir hafa hag af því að gera heim-
ilin greiðsluhæf, en það hefði
hins vegar reynst ríkinu gríðar-
lega kostnaðarsamt að taka til
sín allt verkefnið og „ríkisvæða“
skyldur bankanna og velta þeim
yfir á almenning í landinu í gegn-
um aukinn niðurskurð eða skatta-
hækkanir. Við mat á þeim víðtæku
aðgerðum sem hefur verið gripið
til er rétt að hafa í huga að þegar
núverandi stjórnvöld tóku við
vorið 2009 voru réttindi skuldara
svo til engin.
Í kjölfar dóms Hæstaréttar
um ólögmæti gengistryggðra
lána voru erlend lán færð yfir í
íslenskar krónur. Boðið var upp
á greiðslujöfnun, yfirveðsett hús-
næðislán færð niður í 110% af
verðmæti eignar með almennri
aðgerð og gjaldþrotalögum breytt
skuldurum í hag. Þá voru ýmsar
réttarbætur gerðar er lúta að
framkvæmd og eftirmálum nauð-
ungarsölu. Vaxtabætur voru
hækkaðar verulega auk þess
sem komið var á sérstakri vaxta-
niðurgreiðslu. Þriðjungur allra
greiddra vaxta af húsnæðislán-
um er nú endurgreiddur af ríkinu.
Stofnun embættis umboðs-
manns skuldara var afar mikil-
væg en embættið sinnir margvís-
legum verkefnum sem öll miða
að því að aðstoða einstaklinga í
skuldavanda. Stærsta verkefni
embættisins er greiðsluaðlögun
einstaklinga sem miðar að því að
aðlaga greiðslubyrði að greiðslu-
getu. Þessa dagana eru fjármála-
fyrirtækin að vinna úr þúsundum
mála og þeim sem fá úrlausn
fjölgar jafnt og þétt.
Æskilegast væri að afskrifa
meira af skuldum heimila sem
hafa, a.m.k. tímabundið, tapað
eigin fé í íbúðum sínum með
hækkun höfuðstóls og lækkun
fasteignaverðs. Gert er þó ráð
fyrir að um og eftir áramót hafi
um 200 milljarðar króna verið
afskrifaðir hjá heimilum frá
hruni. Afskriftir eiga sér stað
hjá þeim heimilum sem ekki geta
staðið undir greiðslubyrðinni og
þurfa aðlögun skulda að greiðslu-
getu en einnig hjá öllum þeim
öðrum sem skulda meira en 110%
í heimili sínu.
Það er ekki nema eðlilegt að
fólki finnist óréttlátt að afskrif-
aðar séu stórar upphæðir af fyrir-
tækjum í eigu þeirra sem fóru
offari en ekkert afskrifað hjá
þeim sem fóru varlega og geta enn
staðið í skilum. Undir það tek ég
heils hugar. Staðreyndin er hins
vegar sú að umrædd fyrirtæki
fóru á hausinn eða voru ógreiðslu-
fær og afskriftir flestar á kostn-
að erlendra kröfuhafa en ekki á
kostnað ríkissjóðs. Eigendurnir
voru ekki í persónulegri ábyrgð,
enda ábyrgð eigenda fyrirtækja
almennt takmörkuð með lögum
eftir félagaformi. Eftirlitsnefnd
fylgist með því að bankarnir geri
ekki upp á milli manna eða fyrir-
tækja við skuldaaðlögun.
Fátt var meira freistandi fyrir
síðustu kosningar en að lofa
almennri niðurfærslu á skuldum.
Það hefði verið óábyrgt þar sem
ekki hefði verið hægt að standa
við það loforð að greiða hundruð
milljarða úr ríkissjóði sem þegar
var rekinn með miklum halla.
Þess í stað var farin sú leið að
mæta vandanum á einstaklings-
bundnum grunni og huga sérstak-
lega að þeim sem verst eru stadd-
ir.
Ríkissjóður hefur því miður
ekki burði til að standa undir
skuldaafskriftum sem hvert
einasta heimili teldi fullnægj-
andi. Það þýðir samt ekki að alls
ekkert sé hægt að gera. Bæta þarf
strax augljósa galla þeirra úrræða
sem gripið hefur verið til og huga
fyrst að einstæðum foreldrum,
barnafjölskyldum og þeim heim-
ilum sem ekki get nýtt sér 110%
leiðina vegna íbúðalána tryggðum
með lánsveði.
Ég þakka Heimi hvatninguna og
fullyrði að við munum vinna hörð-
um höndum að því að færa úrlausn
skuldavandans í réttlætisátt með
því að bæta og efla úr ræðin sem
nú eru til staðar og bæta við
nýjum eftir efnum og reynslu af
þeim eldri.
Lúxustilboð
til Akureyrar
flugfelag.is
Hvort sem þú vilt dúndrandi helgarskemmtun eða þægilega tilbreytingu,
útivist eða hvíld, þá stendur þér til boða að taka flugið norður til Akureyrar
og gista á nýju, glæsilegu hóteli, Icelandair Hótel Akureyri.
Bókaðu flugið tímanlega á flugfelag.is
Bókaðu núna hjá hópadeild Flugfélags Íslands í síma 570 3075
eða á netfanginu hopadeild@flugfelag.is
ICELANDAIR HÓTEL AKUREYRI
Á besta stað í miðbænum
Hugguleg og vel búin herbergi
Glæsilegur veitingastaður og bar
Upphituð skíðageymsla með sérinngangi fyrir vetrargesti
Fallegur vetrargarður með stórri verönd þar sem er notalegt
að setjast niður og slaka á
Aðeins 2 mín. gangur í Sundlaug Akureyrar
– flug og gisting á nýju hóteli
VERÐ FRÁ 25.400 kr.
Flug og gisting í eina nótt með morgunverði á Icelandair Hótel Akureyri.
Tilboðið gildir frá 1. okt. til 31. des. 2011
Svar til Heimis Eyvindarsonar
Fjármál
Oddný G.
Harðardóttir
formaður þingflokks
Samfylkingarinnar