Ný saga - 01.01.1998, Side 54

Óskar Guðmundsson
Mynd 6
Móhraukar.
Nú er þessu
starfi lokið að
móverka og
allir þeir sem
þar störfuðu
farnir að hvíla
sig. Og margir
búnir að fá þá
eilífu hvíld.
Nú þarf ekki
að erfiða lengur
við móinn
ég tók mér í elli minni fyrir fáum árum. Það
var á sunnudaginn þann 10. ágúst 1952 að ég
gekk mér til skemmtunar einsamall upp á
Ólafsvíkurfjall til að líta yfir gamla og fagra
átthaga. Ég gekk þar upp á klettaborg eina
sem kölluð er Litlaborg. Þaðan er útsýni gott
og sést yfir þar allt í kring þar á meðal yfir
gamla mógrafasvæðið sem nú er allt að mestu
orðið grasi gróið. Ég hvíldi mig þar um stund
og teygaði að mér hið heilnæma fjallaloft.
Lognið og sólskinið var svo unaðslegt og
kyrrðin sem hvíldi þarna yfir öllu. Útsýnið var
svo fagurt yfir fjöllin að sjá útí geiminn. Ég sá
yfir allt Ólafsvíkurþorp og Fróðárhreppinn
og svo Breiðafjörð sem var eins og hvítur
spegill og Barðastrandarfjöllin í fjarlægð.
Þetta fallega útsýni heillaði mig og endur-
vakti margar gamlar minningar hjá mér frá
fyrri árum. Svo leit ég þarna í kringum mig
yfir holt og hæðir, móa og mýrar. Yfir þær
gömlu slóðir þar sem áður var unnið mikið og
erfitt starf við móverk bæði af mér og öðrum
á þessu fjalli. Þetta var að mörgu leyti ævin-
týraríkl starf og rifjaðist sumt af því upp í
huga mínum. En þá hugsaði ég: Nú er þessu
starfi lokið að móverka og allir þeir sem þar
störfuðu farnir að hvíla sig. Og margir búnir
að fá þá eilífu hvíld. Nú þarf ekki að erfiða
lengur við móinn.
Nú fannst mér hvíla einhver þögn og auðn
sem á eyðimörku yfir þessu fjallalandi. Allir
horfnir frá fyrri störfum og allir eldar slokkn-
aðir í hlóðum og enginn reykur sést. Og holt-
in sem öll voru þakin í mó og hraukunr eru nú
auð, ekkert nema grjót og mosi og lyng.
Þannig er allt mannlífið sem breytist með
straumunr tímans og hverfulleikinn blasir
móti öllu á jörðinni. Þegar ég var búinn um
stund að dvelja á þessum stað við gamlar
minningar, sem að sumu leyti voru nokkuð
sársaukakenndar, stóð ég upp, lagði á stað í
áttina heimleiðis. Niður grasi grónar götur
sem áður voru troðnar bæði af hesta og
manna fótum en nú eiga fáir leið þar um.
Átökin um kirkjuna á Fróðá
Ég hef lengi haft í huga að skrifa dálitla frá-
sögn af því er Fróðárkirkja var rifin og flutt til
Ólafsvíkur sumarið 1892, en sú breyting gekk
ekki átakalaust einsog oft hefur borið við er
kirkjur á fornhelgum stöðum hafa verið rifn-
ar niður og fluttar á aðra nýja kirkjustaði.
I fornöld þegar kristin trú var tekin á Is-
landi og fornir siðir lagðir niður byggðu
margir héraðshöfðingjar kirkjur á jörðum sín-
um einsog stendur í íslendinga sögunr. Einn
af þeim var Þóroddur skattkaupandi á Fróðá
sem byggði þar kirkju eins og sjá má í Eyr-
byggju, en þeir sem dóu í Fróðárundrunum
voru jarðaðir þar við kirkjuna.
En sagnir eru um það að bærinn á Fróðá
hafi staðið á öðrum stað en nú er og því er
það gamla bæjarstæði kallað á Fornu-Fróðá.
En mér er ókunnugt um nær bærinn og kirkj-
an hafa verið færð á þann stað þar sem nú er
bær og kirkjugaröur, en það hefur víst verið
snemma á fyrri öldum. Sveit sú sem liggur á
milli Ólafsvíkurennis og Búlandshöfða var köll-
uð Neshreppur innri og kirkjusóknin Fróðár-
sókn.
Innri hluti hreppsins senr nú heitir Fróðár-
sókn var fjölmenn en fánrennt var í Ólafsvík,
sem talin var vera lítið sjóþorp. í innsveitinni
var töluverður landbúnaður og sjávarútvegur
á árabátum frá nokkrum lendingarstöðum.
En þegar fram liðu tímar og verslunarstaður
var lagður niður í Rifi, var verslun sú flutt í
Ólafsvík og þar löggilt höfn og kauptún. Úr
því fór að fjölga fólki í Ólafsvík og útræði fór
52