Ný saga - 01.01.1998, Qupperneq 73

Kristján Jóhann Jónsson
Saga í sviðsljósi
eiklistarsaga hefur verið fsviðsljós-
inu allan síðasta áratug aldarinnar.
Árið 1991 gal' Sveinn Einarsson út
íslenska leiklist I (391 bls.) og 1996 kom svo
íslensk leiklist II (526 bls.). Árið 1997 sendi
Jón Viðar Jónsson frá sér bókina Leyndarmál
frú Stefaníu (440 bls.) sem unnin er upp úr
doktorsritgerð hans sem skrifuð er á sænsku,
Geniet og vágvisaren. Sama ár kom út bókin
Leikfélag Reykjavíkur. Aldarsaga, skrifuð af
þeim Þórunni Valdimarsdóttur og Eggert Þór
Bernharðssyni (503 bls.).
Þessar fjórar bækur eru samtals 1860 blað-
síður og allar í stóru broti. Áður hafði lítið
sem ekkert verið gefið út um þetta efni. Lár-
us Sigurbjörnsson skrifaði að vísu um leiklist-
arsögu og varð fyrstur íslendinga til að hefja
hana til nokkurs vegs enda tileinkar Sveinn
honum rit sitt. Jón Viðar kallar hann braut-
ryðjanda í fræðunum og frcmsta Ieiksögu-
fræðing okkar á l'yrri hluta aldarinnar. I sama
streng taka þau Eggert og Þórunn.
Ritstjórn Nýrrar sögu bað undirritaðan að
mynda sér skoðun á því hvers vegna höfund-
ar leiklistarsögu hafa gyrt sig í brók og látið
svo hraustlega til sín taka á síðustu árum.
Skýringum á því má skipta í tvennt, annars
vegar þær augljósu sem fyrst verða taldar og
hins vegar örlítið langsóttari skýringar sem
ekki verða með góðu móti ræddar l'yrr en
dregið hefur verið saman hvað í þessum bók-
um er og hvernig þær eru skrifaðar.
Leikfélag Reykjavíkur var stofnað árið
1897 og er því nánasl jafngamalt öldinni.
Sveinn Einarsson lelur í bókum sínum að
frambærileg leiklist verði til á tímabilinu
1890-1920. Á þeim tíma telur hann að
Jeiktilburðirnir verði að listsköpun og list-
llulningi í fyrsta skipti".1 íslensk leiklist er
með öðrum orðum hundrað ára listgrein og
* ‘ ' ' • ' • l • •
það liggur beint við að stokka upp sögu h,enn-t
ar núna, undir aldarlokin. ,
Sú árátta rnanna aö skoöa söguna í hundr-
að ára tímabilum byggist kannski á því meðal
annars að upplýsingar frá fyrstu héndi eru
ennþá aðgengilegar, enn er lifandi fólk sem
þekkti þá sem stóðu í eldlínunni. Jón Viðar
Jónsson getur til dæmis í bók. sinni vitnað í
yngsta son Stefaníu en hún lést í Kaupmanna-
höfn árið 1926, tæplega fimmtug að aldri. Vit-
undin urn þekkingu sem er að hverfa skýrir
að einhverju leyti hvers vegna yið.fáum slíka
leiklistarsöguskriðu núna á síðustu árum ald-
arinnar.
Það má skipta leikmenntum í þrjú svið ejns
og bókmenntum; eða í lpiklistarfræði, leiklist-
arsögu og leikgagnrýni. Gagnrýnin er jafn-
gömul leiksýningum á Islandi en uml'ang
hennar og gæði hafa verið upp og ol'an og oft
á tíðum hefur leikhúsgagnrýni verið sorglega
léleg. Það er að nokkru leyti vegna þess að til
þessara starfa hal'a valist leikmenn enda ekki
um fagmenn eða leikhúsfræðinga að ræða.
Leiklistarsögurilun hefur takmarkasl af braut-
ryðjandastarfi Lárusar Sigurbjörnssonar á
fyrri hluta aldarinnar og fáum, dreil'ðum
tímaritsgreinum. Leiklistarfræði hafa aðal-
lega verið viðruð innan leikhúsanna en sára-
lítið af fræðilegri umræðu eða fræðslu, ætlaðri
almenningi, helur ratað úl úr þeim, það ég,
viti.
Fátækleg leikhúsumræða hefur að hluta til
stafað af ofurviðkvæmni okkar litla samfélags,
en líka af skorti á menntuðum mönnum og
sérfræðingum. Nú höl'um við fengið þá fyrir
nokkru, en leikhúsfræði eru enn ekki kornin á
dagskrá Háskóla íslands. Það er auðvitað fá-
ránlegt.
Á öldinni sem er að líða hafa íslendingar
sótt sér menntun í nýjum fræðigreinum ey-,.
w - ■ 2
.' '-•y.a ,
ÍT'." ' '."• x\0 <
Fátækleg leik-
húsumræða
hefur að hluta
til stafað af ofur-
viðkvæmrti okkar
litla samfélags
ert líka af skorti
á menntuðum
mönnum og
sérfræðingum
BÓKUM
W h
71