Morgunblaðið - 16.05.2011, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 16. MAÍ 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Tíminn virðistað sumuleyti standa
í stað hjá núver-
andi ríkisstjórn en
á margan hátt
virðist klukkan
hreinlega ganga til
baka. Með því að festa höftin í
sessi er ríkisstjórnin til að
mynda komin um hálfa öld til
baka í tíma og nú vill hún fara
á þriðja áratug aftur í tímann
með lögfestingu stórhættu-
legra frumvarpa um sjávar-
útvegsmál.
Við vinnslu þeirra tilteknu
mála hefur tímaásinn líka snú-
ist í höndunum á ríkisstjórn-
inni. Þegar áform eru uppi um
viðamiklar breytingar fara
flestir þá leið að skoða fyrir-
fram hvaða mögulegu afleið-
ingar breytingarnar gætu
haft. Ríkisstjórnin fer hins
vegar þá óvenjulegu leið að
leggja fram frumvörp um að
kollvarpa lögum um undir-
stöðuatvinnuveg þjóðarinnar
en leita eftirá til sérfræðinga
um mat á afleiðingunum.
Þessi vinnubrögð verða
þeim mun alvarlegri þegar lit-
ið er til þess að á undanförnum
misserum hafa ítrekað verið
settar fram aðvaranir, jafnt
frá fræðimönnum, sérfræð-
ingum, fjármálastofnunum og
greininni sjálfri, um að breyt-
ingar á borð við þær sem rík-
isstjórnin vill ná fram muni
valda bæði sjávarútvegi og
tengdum greinum miklu tjóni.
Bent hefur verið á að umtals-
verður hluti fyrirtækja í sjáv-
arútvegi færi í þrot næðu slík-
ar breytingar fram að ganga
og ekki þarf að hafa mörg orð
um afleiðingarnar fyrir
byggðirnar umhverfis landið,
íbúa þeirra og starfsmenn fyr-
irtækjanna.
Eins gefur augaleið að fjár-
málastofnanir landsins munu
lenda í miklum vanda nái þetta
fram að ganga. Í
fréttaskýringu í
Morgunblaðinu á
laugardag kemur
fram að stærstu
bankar landsins
standa frammi
fyrir því að geta
tapað hundruðum milljarða
króna takist ríkisstjórninni
ætlunarverk sitt. Í þeim tölum
eru ekki talin fyrirtæki sem
veita sjávarútveginum þjón-
ustu og verða því óhjákvæmi-
lega fyrir áhrifum af erfið-
leikum í sjávarútvegi. Ekki er
heldur litið til óbeinna áhrifa á
atvinnulífið í heild sinni, en
risavaxið áfall í sjávarútvegi
mundi hafa áhrif um allt at-
vinnulífið og þar með yrði
höggið á bankana mun meira
en tölur um lán til sjávar-
útvegsins gefa til kynna.
Ríkisstjórnin sýnir mikið
ábyrgðarleysi með því að ætla
að ana út í svo viðamiklar
breytingar án þess að hafa
fengið álit sérfræðinga eða
hlustað á þá sem hafa rann-
sakað greinina og þekkja vel
til. Á Íslandi er mikil þekking
á sjávarútvegi, á rekstri út-
gerðarfyrirtækja og á því hver
eru helstu einkenni góðra fisk-
veiðistjórnarkerfa. Þessi
þekking hefur safnast upp á
löngum tíma innan greinar-
innar, hjá fræðimönnum og
víðar. Liður í fortíðarþrá rík-
isstjórnarinnar er að nýta
ekki þá þekkingu sem safnast
hefur upp á liðnum árum og
snúa til baka til þess tíma sem
útgerðarmenn þurftu að eyða
meiri tíma í að biðja um gott
veður í ráðuneytum en í að
reka sjávarútveginn á hag-
kvæman hátt. Þetta mun auka
verulega völd ráðherra, sem
núverandi ríkisstjórn telur já-
kvætt. Fullyrða má að flestir
aðrir telji mikilvægara að hér
sé hægt að reka heilbrigðan
sjávarútveg.
Ríkisstjórnin horfir
framhjá þeirri þekk-
ingu sem byggst
hefur upp í kringum
sjávarútveginn}
Fortíðarþrá
ríkisstjórnarinnar
Nú eru uppihugmyndir
hjá meirihlut-
anum í Reykjavík
að loka ekki að-
eins Austurstræti fyrir bíla-
umferð heldur einnig hluta
Laugavegar. Í liðinni viku
ræddi Morgunblaðið við
Sveinbjörgu Hermannsdóttur
í tilefni af 100 ára afmæli
hennar. Hún kom meðal ann-
ars inn á lokun Austurstrætis
og sagði þetta: „Það á aldrei
að loka Austurstræti fyrir bíl-
um. Þá er búið að
eyðileggja borg-
ina. Það kemur
ekki til mála. Ég
er algerlega á
móti því. Ef ég fer á Kaffi
París verður að keyra mig
þangað því ég get ekki gengið
neitt.“
Stundum vill gleymast við
umræður um lokun gatna fyr-
ir bílaumferð að í bílunum er
fólk. Það gleymist líka að fyr-
ir sumt fólk eru hjólreiðar eða
langar göngur ekki möguleiki.
Fyrir suma eru
bílarnir ómissandi}Lokun miðborgarinnar
Þ
rátt fyrir blíðskaparveður í sum-
arbyrjun og vel heppnað tónlistar-
hús, þá leggst það á sálina á fólki að
atvinnuleysi er viðvarandi, fólks-
flóttinn stöðugur og lífskjörum
hrakar.
Þegar fuglinn syngur í móanum er erfitt að
tala á þessum nótum, en á tímum þrenginga ríð-
ur á að stjórnvöld marki stefnu inn í framtíðina,
sem fólk getur fylkt sér um og gefur von. Þess
vegna er auglýst eftir framtíðarsýn hjá þeirri
ríkisstjórn sem nú situr á valdastólum.
Ekki vantar fortíðarsýnina. Eins frumlegt og
það er, þá hafa Samfylkingin og Vinstri grænir
náð prýðilega vel saman um að kenna Sjálfstæð-
isflokknum um allt sem aflaga fer á Íslandi fyrir
og eftir bankahrunið á Íslandi og raunar í gjör-
vallri Evrópu.
Þessi árátta gengur svo langt, að búið er að strika út setu
Samfylkingarinnar í ríkisstjórninni í aðdraganda hrunsins.
Sú seta er horfin eins og zetan forðum og aðeins talað um
„ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins“. Þess vegna valdi Sam-
fylkingin þá leið að draga ekki sína ráðherra fyrir Lands-
dóm og strika yfir niðurstöður rannsóknarskýrslu Alþingis.
Það verður bara einn kærður.
Jóhanna Sigurðardóttir hefur setið í ríkisstjórn frá árinu
2007 og slær því föstu í nýlegu viðtali að hún fari ekki fet.
Óhætt er að taka undir það með henni, að okkur þokar lítið
áleiðis.
Rótin að stefnuleysi ríkisstjórnarinnar er sú, að stjórn-
arflokkarnir eru ekki sammála um hvert förinni
er heitið. Það var markmið í sjálfu sér að mynda
vinstri stjórn, það hefur náðst og því er örugg-
ast að rugga ekki bátnum.
Ekkert skrítið við það, því allt sem nefnt er
sundrar, fremur en sameinar. Samfylkingin tal-
ar um ESB sem einu lausnina á vanda þjóð-
arinnar, en Vinstri grænir eru á öndverðri skoð-
un og fullvissa kjósendur sína um að þeir vilji
einmitt ekki ganga í ESB. Nokkrir þingmenn
eru raunar hlaupnir úr flokknum í faðm fjall-
konunnar.
Og ekki ná stjórnarflokkarnir saman um að
nýta auðlindirnar. Á meðan ráðherrar Samfylk-
ingar taka skóflustungur að stóriðju, skilyrða
þingmenn Vinstri grænna stuðning sinn við rík-
isstjórnina því að ekki verði virkjað.
Ofan á þetta bætist aðförin að sjávarútveg-
inum, kannski af því að ríkisstjórnin telur til vinsælda fallið
að taka slag við LÍÚ. Það á að fórna útgerðinni, sama þó
það leiði til algjörrar stöðnunar í grunnatvinnuvegi þjóð-
arinnar, og endurúthluta kvótanum eftir pólitískri henti-
stefnu.
Helstu fyrirtæki þjóðarinnar flytja höfuðstöðvar sínar úr
landi og lokað er fyrir erlenda fjárfestingu, um leið og
skattaumhverfinu og rekstrarforsendum fyrirtækja er
breytt í tvöhundruðasta skipti. „You ain’t seen nothing yet!“
En tökum upp léttara hjal!
Það er blíðskaparveður í sumarbyrjun, fuglinn syngur í
móanum og tónlistarhúsið er vel heppnað. pebl@mbl.is
Pétur
Blöndal
Pistill
Fuglinn syngur
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
S
kattlagning launa jókst
umtalsvert á seinasta ári í
22 af 34 aðildarlöndum
OECD, samkvæmt nýrri
úttekt OECD sem birt
var í seinustu viku. Ísland er í hópi
þeirra landa þar sem skattbyrðin fór
vaxandi og í umfjöllun OECD segir
að vegna breytinga á tekjuskatts-
kerfinu á Íslandi hafi heildarskatt-
byrðin þyngst hér umtalsvert og
hlutfallslega meira en í nokkru öðru
ríki innan OECD á milli áranna 2009
og 2010.
Þetta eigi við um alla tekjuhópa og
fjölskyldugerðir sem samanburð-
urinn nær til. Ísland er þó engu að
síður enn töluvert undir meðaltali
heildarskattlagningar á laun og
launakostnað vinnuveitenda í aðild-
arríkjum OECD. Hlutfallið af heild-
arlaunakostnaði hér er 31,3% og er-
um við í 23. sæti. En bilið fer ört
minnkandi.
Í útreikningum OECD er ekki ein-
göngu litið til álagðra tekjuskatta
launafólks, heldur er reiknuð sam-
anlögð álagning skatta á atvinnu-
tekjur og launatengd gjöld atvinnu-
rekenda og launþega. Þar er fyrst og
fremst um að ræða framlög til al-
mannatrygginga, lífeyrisiðgjöld og
tryggingagjald svo dæmi séu nefnd.
Fundinn er mismunurinn á skatt-
greiðslum og launatengdum gjöldum
til hins opinbera og þeim ráðstöf-
unartekjum sem launamaðurinn fær
í vasann eftir skatta. Hlutfall þess-
arar álagningar af heildar-
launakostnaði vinnuveitandans er
nefnd skattfleygur (e. tax wedge).
Fleygurinn sýnir hversu hátt hlutfall
skattar og launatengdu gjöld eru af
greiddum launum.
Í umfjöllun New York Times um
skýrslu OECD segir að heildarskatt-
byrðin í meirihluta aðildarríkja
OECD í fyrra hafi aukist í fyrsta
skipti frá því stofnunin hóf þessa út-
reikninga, sem stafi fyrst og fremst
af aðhaldsaðgerðum í ríkisfjár-
málum. Er sérstaklega bent á Hol-
land, Spán og Ísland sem dæmi um
lönd þar sem skattfleygurinn stækk-
aði mest. Varað er sterklega við því
að aukin skattlagning launa dragi úr
vinnuframboði, auki atvinnuleysi og
dragi úr líkum á vexti til lengri tíma
litið. Tímaritið The Economist vekur
athygli á því að á sama tíma og skatt-
fleygurinn verður fyrirferðarmeiri í
ríkjum OECD hafi raunlaun dregist
saman í 15 aðildarlöndum. Hvetur
OECD ríki til að leggja meiri áherslu
á óbeina skatta s.s. virðisaukaskatt
en að auka álögur á launagreiðslur.
Skattfleygurinn á meðallaun hér á
landi hefur mælst lítill samanborið
við önnur aðildarríki OECD allan
umliðinn áratug en hann hefur víkk-
að jafnt og þétt á meðallaun. Í fyrra
var skattfleygurinn 12 prósentustig-
um undir meðaltali innan OECD. Á
árunum fram að hruni var ástæðan
fyrst og fremst sú að raunlaun fóru
hækkandi ár frá ári.
Fyrir rúmum áratug greiddi ein-
stætt foreldri á Íslandi, sem þénaði
2/3 af meðallaunum, enga skatta
heldur fékk meiri endurgreiðslur og
bætur en nam álögðum sköttum og
gjöldum. Í fyrra hafði þetta snúist
við. Vöxturinn nam 5,6 prósentustig-
um á milli áranna 2009 og 2010 og
var skattfleygurinn kominn upp í
9,5% á seinasta ári. Í skýrslu OECD
segir að hjá þessum tekjuhópi hafi
skattfleygurinn hækkað um 14 pró-
sentustig á ellefu árum. Þetta er
mesta aukningin samanborið við
aðra tekjuhópa sem OECD beinir
sjónum að.
Í samanburði OECD kemur einnig
fram að í tekjuhópi hjóna með tvö
börn þar sem aðeins annað var úti-
vinnandi og með 2/3% af með-
allaunum, jókst skattbyrðin um fimm
prósentustig og fór skattfleygurinn í
12,7% af launakostnaði.
Skattbyrði launa
jókst mest á Íslandi
Morgunblaðið/Eggert
Hækkuðu í fyrra Skattar og launagjöld hækkuðu sem hlutfall af launakostn-
aði 2010. Á næsta ári hækkar persónuafsláttur og tryggingjagjald lækkar.
Skattfleygurinn svonefndi, þ.e.
samanlagðir skattar og launa-
tengd gjöld sem hlutfall af
launakostnaði starfsmanna, var
á Íslandi í fyrra 26,7% hjá fjöl-
skyldu með 2 börn þar sem önn-
ur fyrirvinnan var með með-
allaun en hin 67% af
meðallaunum, skv. útreikn-
ingum OECD. Skattbyrðin hafði
aukist um rúm sex prósentustig
frá árinu 2000. Heildarskatt-
greiðslurnar voru þó nokkuð
undir meðaltali (29,8%) OECD-
ríkja. Skattfleygur einhleyps
launþega sem þénaði 67% af
meðallaunum í fyrra var 25,2%,
jókst um rúm 5 prósentustig.
Breiðari
skattfleygur
SAMANBURÐUR OECD
Skattar fara vaxandi á atvinnutekjur.