Morgunblaðið - 04.06.2011, Síða 34
34 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. JÚNÍ 2011
Nýlega sótti ég fyr-
irlestraröð í Háskóla
Íslands um arfleifð
Jóns Sigurðssonar for-
seta. Bar þar margt á
góma hjá hinum ágætu
fræðimönnum. Þó þótti
mér að víða blöstu önn-
ur svör við en þau sem
fundin voru. Dæmi:
Var Jón ómissandi
sem sjálfstæðishetja?
Hefði ekki verið líklegt að við hefð-
um fengið sjálfstæði á svipuðum
tíma, óháð frægustu foringjunum?
Um nauðsyn Jóns sem fordæmis í
dag, þegar stærsta þjóðernislega
spurningin snýst um landflóttann og
Evrópusambandsaðildina, má segja
að reynslan af fengnu sjálfstæði ætti
að vera okkur næg fyrirmynd.
Spurt var hvort hetjuímynd þess
sem væri fordæmi ann-
arra um styrk og fórn-
fýsi væri enn nauðsyn-
leg til eftirbreytni. Ég
held ekki: Til þess höf-
um við nú orðið her af
atvinnustjórn-
málamönnum sem hafa
einmitt þann starfa; og
fjölmarga aðra embætt-
ismenn að auki. Sem og
hvunndagslegri hetjur.
Svo virðist raunar, ef
horft er um öxl, að það
hafi bara verið fáar
sjálfstæðishetjur sem einkenndust af
styrk og fórnfýsi. Þannig voru t.d.
nefndir, sem valkostir við Jón, skáld
svo sem Jónas Hallgrímsson og jafn-
vel Halldór Laxness. En aðal þeirra
var ekki ofurmannlegur vilji eða
gæska, heldur að þeir voru sem skáld
að framleiða sjaldgæfa og dýrmæta
menningarafurð.
Önnur spurning var um jafnrétti
kynjanna: Er hægt að hugsa sér
konu sem íslenska þjóðhetju? Hing-
að til hefur spurningu þeirri oftast
verið svarað neitandi; nema ef vera
skyldi sem kvenhetju á þjóðar-
mælikvarða. En ég spyr: Ef þjóð-
hetjur eru í eðli sínu færri en eitt
prósent mannfjöldans, er það þá
ekki of lítið til að gefa tilefni til
kynjakvótapólitíkur hvort eð er?
(Eina konan meðal listamanna
sem ég man raunar eftir að væri orð-
uð við einhvers konar karlkyns
hetjuljóma er Steinunn Sigurð-
ardóttir rithöfundur!)
Fyrir öld var Jón hylltur sem
nokkurs konar summa þjóðar sinnar
gervallrar, vegna skrifa sinna,
stjórnmála og söfnunar. Ég tel að
tjáningarmáttur skáldritahöfunda
sé þó í eðli sínu svo miklu meiri, að
æviverk margra þeirra taki slíku
langt um fram.
Kvartað var yfir að tilhneiging
væri til að klessa öllum kvenhetjum
saman í einn ónafngreindan massa;
n.k. Fósturlandsins Freyju; í stað
þess að einstaklingsgera þær. Þann-
ig yrðu þær að nokkurs konar Fjall-
konu eða Eykonu, með börn sér við
brjóst. En er það alslæmt? Þannig
bendi ég á ljóð mitt Fjallkonuna
miklu, sem útmálar Fjallkonuna ís-
lensku sem myndbirtingu hinnar
máttugu og grimmlyndu Hvítu
gyðju, er flestu ræður. En það er í
takt við útbreidda skýringu kvenna-
fræðinga um uppruna evrópskrar
goðsögu.
Vera má að hetjufyrirmyndir séu
minna nauðsynlegar í nútímanum,
á tímum margmiðlunar, þegar
flestir virðast vera orðnir eigin
fjölmiðlamenn á netinu. En þannig
skapast endalaust mannval af leið-
togafyrirmyndum. Það eina sem er
að verða sjaldgæfara í öfugu hlut-
falli við mikilvægi sitt fyrir okkar
litlu þjóð eru listfengu ljóðskáldin
og sagnaskáldin.
Í anda fyrirlestraraðarinnar
áðurnefndu kem ég með eftirfar-
andi tillögu: Reisum stóra brons-
styttu af Fjallkonunni íslensku, í
Reykjavík; við hliðina á styttunni
af Jóni Sigurðssyni. En í staðinn
fyrir að hafa börn sér við kné skal
hún sitja með fiskiþrífork í hendi
sér, hjálm á höfði og skjöld með
fánamerkjunum sér við hina hlið-
ina; líkt og breska gyðjan Britt-
anía!
Sjálfstæðishetju eða menningarhetjur?
Eftir Tryggva V.
Líndal »Reisum stóra
bronsstyttu af
Fjallkonunni íslensku,
í Reykjavík; við hliðina
á styttunni af Jóni
Sigurðssyni.
Tryggvi V. Líndal
Höfundur er þjóðfélagsfræðingur
og skáld.
Á Alþingi er nú til
umfjöllunar og von-
andi afgreiðslu frum-
varp sem ég lagði
fram í vetur ásamt 6
öðrum þingmönnum
um lögbindingu á
skattfríðindum sjó-
manna vegna fjarveru
frá heimili og fjöl-
skyldu, en um árabil
hafa þessi skattfríðindi
verið kölluð sjó-
mannaafsláttur og er í sjálfu sér
ekki gott orð, því það er enginn af-
sláttur á sjómönnum Íslands, mann-
skapnum sem er bæði sverð og
skjöldur íslenska velferðarsam-
félagsins. Frumvarpið miðar við að
tekjufríðindi sjómanna hækki frá
360 þús. kr. hámark á ári í gamla
„sjómannaafslættinum“ í 1360 þús.
kr. á ári.
Ríkisstjórn Samfylkingar og
Vinstri grænna hefur ákveðið að af-
nema „sjómannaafsláttinn“ sem
hefur verið við lýði frá árinu 1954
með áorðnum breytingum, en með
þessari ákvörðun ríkisstjórnar Jó-
hönnu Sigurðardóttur er verið að
skilja sjómenn eina eftir án skatt-
fríðinda vegna vinnu fjarri heimili.
Tekjuskattsfríðindi í stað
„sjómannaafsláttar“
Samkvæmt upplýsingum frá rík-
isskattstjóra fengu 6102 sjómenn
alls 1,1 milljarð kr. í skattfríðindi,
„sjómannaafslátt“ árið 2008, en á
sama tíma greiddu 3875 aðilar á Ís-
landi alls 8,8 milljarða í formi skatt-
fríðinda sem dagpeninga. Af þeim
sem greiddu dagpeninga á árinu
2008 voru 138 opinberir aðilar sem
greiddu samtals 1,5 milljarða króna
í skattfrjálsa dagpeninga vegna
fjarveru frá hefðbundnum vinnu-
stað eða heimili. Það eru því miklir
fjármunir sem falla undir stað-
greiðsluskatta og eru skattfrjálsir
fjármunir. Opinberir starfsmenn
njóta samkvæmt þessu mikilla fríð-
inda umfram aðrar
starfsstéttir, en að
minnsta kosti 18%
allra greiddra dagpen-
inga fara til opinberu
stjórnsýslunnar. Það
er því ljóst að það er
bæði valdníðsla og
ósanngirni að afnema
þessar kjarabætur sjó-
manna sem þeir hafa
haft í áratugi og slíkt
afnám felur í sér al-
gjört ójafnræði við
aðrar starfsstéttir á Ís-
landi sem geta nýtt sér dagpeninga-
greiðslur í formi skattaafsláttar.
Auk þess er fáránlegt að afnema
þessi takmörkuðu fríðindi sjómanna
á skjön við það sem tíðkast hjá öll-
um fiskveiðiþjóðum Evrópu, til að
mynda Norðurlöndunum og svo má
nefna Kanada og Nýja-Sjáland.
Um langt árabil hafa skattfríðindi
sjómanna í formi „sjómanna-
afsláttar“ verið skammarlega lág
miðað við allar aðrar Evrópuþjóðir
og víðar, en skattfríðindin voru 987
kr. á dag hjá sjómanni á sjó, að há-
marki 360 þús. kr. á ári. Frum-
varpið sem við höfum lagt fram á
Alþingi miðar við bæði Færeyjar og
Noreg, sem eru þó í lægri kanti
Evrópuríkja, en þó munu skattfríð-
indi sjómanna hækka verulega, eða
fjórfalt í formi skattfríðinda úr 360
þús. kr. hámarki í 1360 þúsund kr. á
ári.
400% hækkun á skattfríðindum
sjómanna, með hámarki, í sam-
ræmi við aðrar þjóðir
Frumvarpið sem ég mælti fyrir á
Alþingi gerir ráð fyrir lögbindingu
skattfríðinda sjómanna vegna sömu
ástæðna og giltu um „sjómanna-
afslátt“, vinnu oft langtímum saman
fjarri heimili, fjölskyldu og daglega
samfélaginu á Íslandi. Frumvarpið
miðar við það ef sjómenn hafa að
lágmarki 30% af tekjum sínum af
sjósókn, þá eiga þeir rétt á að fá
14% af tekjunum sem skattfríðindi
að hámarki 1360 þús. kr. á ári, sem
sagt frítekjur af skattskyldum
tekjum.
Frumvarpið gerir ráð fyrir að
fríðindi annarra sjómanna en fiski-
manna, svo sem lögskráðra sjó-
manna á varðskipum, ferjum, sand-
dæluskipum eða farskipum í
millilandasiglingum, skuli vera 15%
af tekjuskattslið að 4,1 millj. kr. í
tekjur og 8% af næstu 7,2 millj.kr.,
þó að hámarki 863 þús. kr. á ári.
Hvarvetna í öðrum löndum miðast
þessi skattfríðindi við það að sjó-
menn vinna þjóðhagslega mjög mik-
ilvæg störf fjarri heimilum og fjöl-
skyldum og hvergi er eins rík
ástæða til þess að taka tillit til þess
og á Íslandi þar sem sjávarútvegur-
inn veitir Íslendingum um 60% af
þjóðartekjunum, hryggbitann í öllu
samfélaginu. Núverandi ríkisstjórn
afturkallaði „sjómannaafsláttinn“
einhliða án nokkurrar samræðu eða
viðræðna við sjómenn. Að sjálf-
sögðu eigum við Íslendingar að
tryggja sjómönnum okkar sambæri-
leg kjör og eru hjá öðrum þjóðum
sem við erum daglega að bera okk-
ur saman við, ekki síst vegna ein-
staks mikilvægis sjávarútvegs á Ís-
landi, þar sem Ísland er eina
sjálfstæða þjóðin í Evrópu sem er
fyrst og fremst fiskveiðiþjóð.
Meðflutningsmenn mínir á frum-
varpinu um skattfríðindi sjómanna
eru Ásbjörn Óttarsson, Kristján
Þór Júlíusson, Gunnar Bragi
Sveinsson, Ragnheiður Elín Árna-
dóttir, Unnur Brá Konráðsdóttir og
Sigmundur Ernir Rúnarsson. Von-
andi sér núverandi ríkisstjórn að
sér og áttar sig á því að þessi árás á
kjör sjómanna er mikil mistök og
óréttlát, en við munum ekki láta
deigan síga fyrr en réttlæti er kom-
ið á í þessum efnum fyrir sjómenn.
Hvernig dettur ráðamönnum á Ís-
landi í hug að skilja sjómenn eina
allra starfsstétta á Íslandi eftir í
umræddum skattfríðindum, sem
eru þó ekki nema um 10% af heild-
argreiðslum í sambærilegum skatt-
fríðindum hjá hinum ágætu land-
kröbbum hvort sem þeir vinna hjá
einkafyrirtækjum eða hinu op-
inbera. Við krefjumst þess að kúrs-
inn sé réttur af í þessum efnum.
Eftir Árna Johnsen »Með ákvörðun rík-
isstjórnarinnar um
afnám „sjómanna-
afsláttar“ er verið að
skilja sjómenn eina eftir
án skattfríðinda vegna
vinnu fjarri heimili.
Árni Johnsen
Höfundur er alþingismaður
Tryggjum sjómönnum fjar-
fríðindi í skatti eins og öðrum
Frelsi ein-
staklingsins í
lýðræðisríkjum
hefur verið horn-
steinn í lífi okkar
Vesturlandabúa
og erum við stolt
af því. Boð og
bönn eru ekki af
hinu góða og hóf-
semi er dyggð.
Fíkn er afstæð.
Ný þingsályktunartillaga Sivjar
Friðleifsdóttur eru að mínu mati
gróf aðför að frelsi og full af eig-
ingjarnri forsjárhyggju. Það er vitað
mál að reykingar eru óhollar bæði
þeim sem reykja og þeim sem anda
að sér tóbaksreyk. Það á ekki að
vera málið. En eftir því sem ég skil
þessa tillögu rétt þá er rétti ein-
staklingsins til að ákveða hvort hann
vill reykja eður ei kastað út í ystu
myrkur.
Þeir sem við kusum á Alþingi eiga
að hafa vit á hvort Jón eða Gunna
reykir. Fyrirgefið, en eru þetta
sömu alþingismennirnir og sýndu
dómgreind sína með því að sam-
þykkja að láta þjóðina borga Ice-
save? Ég tel að þetta frumvarp sé
þess eðlis að því eigi að kasta til föð-
urhúsanna. Til samanburðar þá er
áfengi mun þjóðhagslega skaðlegra,
að maður tali nú ekki um allan fé-
lagslega pakkann. Þar skilja millj-
arðar á milli. Fyrst Siv og félagar
hennar eru að láta til skarar skríða
gegn tóbaki ættu þau að meðhöndla
áfengi á sama hátt. Áfengi fengist þá
eins og tóbak eingöngu í apótekum
og gegn framvísun lyfseðils. Það
yrði einungis afhent fíklum sem
þyrftu viðurkenningu fagmanna á að
þeim þætti gott að fá sér rauðvíns-
glas með kvöldsteikinni.
HERDÍS
BENEDIKTSDÓTTIR,
notendafulltrúi og öryrki.
Eigingjörn
forsjárhyggja?
Frá Herdísi Benediktsdóttur
Herdís
Benediktsdóttir
Fyrir nokkrum ár-
um reyndi ég að ná
tali af borg-
arstjóra. Fyrir
misskilning var
mér vísað til Svan-
dísar Svav-
arsdóttur. Ég
hafði aldrei séð
hana áður. Viðtalið
við konu þessa var
stutt og umfram allt sérlega leiðinlegt.
Þegar ég renndi mér á hjólastónum að
borðinu hennar eins og mér var sagt
að gera, horfði hún augnablik upp úr
skjölunum á borðinu og svo aftur nið-
ur án þess að taka kveðju minni. Ég
skildi strax að ég hafði verið veginn og
léttvægur fundinn.
Ágæti lesandi, þú heldur kannski að
ég hafi farið hjá mér við svo stór-
mannlegar móttökur? Nei, því fór
fjarri og beið ég þess að sú mikla kona
sæi sig um hönd og léti mig ekki fara
erindisleysu. Það reyndist gagnslaust
og mér var sagt að reyna eftir viku.
Ég fór ekki aftur fyrr en ég var
öruggur um að koma erindi mínu fram
án þess að hitta Svandísi. Ef einhver
segir að kona þessi sé alþýðleg, hlý
eða lítillát, hvað er þá hroki og remb-
ingur?
Ég hef aldrei hitt Katrínu Jak-
obsdóttur, en geri mér þó ljósan þann
reginmun sem er á henni og Svandísi.
Katrín er sérlega vel gefin, hrein-
skiptin, velviljuð og kjörkuð. Hún
hefur svo sannarlega gert þjóðinni
gagn og slær aðra stjórnmálamenn út
í þeim efnum.
Hrunið dró kjark og dug úr flest-
um í ríkisstjórninni nema henni. Hún
skildi að vont gat versnað, ef ekkert
yrði gert. Hún ákvað að klára Hörp-
una og lét neikvæðu raddirnar sem
vind um eyru þjóta. Nú er þessi
glæsibygging komin í gagnið og hefur
fengið frábæra dóma hér og frá öðr-
um löndum.
Hún þorir, líkt og skemmtilegasti
stjórnmálamaðurinn, Davíð Oddsson,
gerði með Perluna og Ráðhúsið. Þó
ég væri ekki ætíð sammála honum, þá
sakna ég þess að heyra ekki lengur
ræður hans í þinginu og viðtöl.
Skemmtilegar ræður heyra því for-
tíðinni til. Nú kjamsa menn í sama
knérunn og láta þar við sitja. Stein-
grímur Sigfússon hefur borið sig eftir
að vera skemmtilegur og orðið hlægi-
legur, sem er ekki það sama.
Katrín á létt með mál og getur tal-
að með öllum líkamanum og henni er
móðurmálið kært.
Hún lét lögfesta táknmálið og jarða
misréttið. Hún laðar fólk að flokkn-
um, en Svandís er fráhrindandi.
Ætli VG að auka virkni sína í
stjórnmálum er Katrín trompið.
ALBERT JENSEN,
smiður.
Katrín skal
verða prinsessan
Frá Albert Jensen
Albert Jensen
Bréf til blaðsins
Afmælisþakkir
Kæru ættingjar og vinir.
Hjartans þakkir fyrir mér auðsýndan heiður
með heimsóknum, gjöfum og kveðjum á 80 ára
afmæli mínu þann 28. maí sl.
Guð blessi ykkur öll.
Jóhanna Maggý Jóhannesdóttir.