Birtingur - 01.12.1958, Blaðsíða 39

líf þjóðarinnar. Þá voru menn eins og Laxness, Þórbergur, Jóhannes og
Magnús í fullu fjöri. Eins og við vitum stofnuðu þessir menn ásamt
fjölda annarra vinstri höfunda og undir forystu Kristins Andréssonar
Félag byltingarsinnaðra rithöfunda. Það gaf út Rauða penna. Upp af
því reis svo Mál og menning og Tímaritið. Allir játuðu hinir róttæku
rithöfundar þá kenningu, að marxisminn væri vísindaleg hagfræðistefna,
sósíaldemókratismi væri kák, sem leiddi til viðhalds auðvaldsskipulagsins,
gerði agnúa þess ekki eins áberandi og sára og tefði því aðeins fyrir
frelsuninni. Kommúnisminn setti manninn ofar öllu, í ríki hans fengju
gáfur manns cg hæfileikar að njóta sín til fulls. Þetta var ný bók-
menntahreyfing á Islandi. Ein af höfuðkenningum hennar var sú, að
skáldið ætti að vera félagi alþýðunnar og mætti umfram allt ekki láta
tengslin við hana slitna, bókmenntirnar væru straumur í djúpi félags-
lífsins. Rithöfundurinn átti að láta verk sín skírast í eldi félagsátak-
anna og standa við hlið alþýðunnar í alþjóðlegri baráttu hennar fyrir
afnámi auðvaldsskipulagsins.
1 þessum hópi voru líka allir helztu nýjungamennirnir í ljóðagerðinni.
Jóhannes hafði varpað af sér rósfjötrum rímsins — þó að hann tæki
þá nú raunar á sig aftur að nokkru leyti — Magnús veitti nýjum
straumum inn í ljóðagerðina með þýðingum sínum. Við Steinn vorum
meðal yngstu liðsmannanna í þessari fylkingu.
Kennisetningar þessarar róttæku bókmenntahreyfingar voru mótaðar
fyrir rúmum 20 árum. Þær dugðu okkur allvel á kreppu- og styrjaldar-
árunum, einmitt á þeim árum sem við stigum aðalskrefin í áttina til
nýtízkulegri ljóðagerðar. Fyrstu árin eftir styrjöldina fylltumst við
nýrri von um bjartari tíð mannkyninu til handa. En brátt syrti í álinn,
ýmislegt fór að koma í ljós, sem veikti trú okkar á dýrðarríki komm-
únismans, og er óþarft að rekja þá sögu. Hérlendis var líka margt að
gerast, landið hernumið og svo framvegis. Og hvar var blessuð systir
okkar, alþýðan? Iðnaðarstéttirnar urðu stríðsgróðaveldi í landinu og
fylktu liði yfir í borgaraflokkana, verkalýðurinn varð eins konar kosn-
ingafé sem látið var hlaupa á pólitíska garða eftir geðþótta stjórn-
málabraskara. — Okkar prúðu riddarar úr forystuliði róttækra rithöf-
unda týndust einhvern veginn innan um útsaumaða púða á borgara-
legum heimilum — og ef þeir stungu upp höfði, var það helzt til að
segja draugasögur eða flytja í kokkteilpartíum ræður, sem hægt var
að misskilja bæði í austri og vestri, aðrir tvístigu lukkulegir í dag og
svartsýnir á morgun, gjörsamlega áttavilltir, þumbuðust þó við drátt
moskvulínunnar sjónlitlir og heyrnarsljóir.
Ofan á allt þetta bættist það, að öll róttæka fylkingin, að Jóhannesi
undanskildum, var hikandi gagnvart nýstefnumönnum í ljóðagerð, ef
ekki beinlínis fjandsamleg þeim, og stefndi gegn þeim skáldum sem
Birtingur 37