Birtingur - 01.12.1958, Blaðsíða 44

altaristöflu kirkjunnar í Gaulverjabæ: heilagur, heilagur, heilagur ertu
Drottinn.
Það var unaðslegt að gleyma þessum gömlu gildum: þessi hlutur skal
vera í þessum skorðum og öðrum ekki; unaðslegt að falla af himnum
ofan á nýja jörð, vita engar áttir lengur, en verða að krafsa sig áfram
sjálfur til eigin skynjunar: ekkert er eins og það var, ekki Hellisheiði,
ekki Ingólfsfjall, allt er ferskt: formið, svalir litir, dökkgráir sandar með
fölgrænum melgrasskúfum, ennþá dekkri flúðir, fjara uppfrá silfurlitum
sjó. Þorlákshöfn. Og húsin. Hið gamla heiðarlega rótgróna ísland: torf-
bær, mold, steinn, timbur. Vaxið upp á þessum stað, veðrað af vindum,
stríðum ómildum vindum og þrálátum eins og suð í barni. Andstæðan:
aðfluttar tildurslegar og smekklausar stássflíkur, reyndar frá höfuðborg-
inni, litlu höfuðborginni Reykjavík liggur mér við að segja, því raun-
verulega eru þær afsprengi stóra höfuðstaðarins: Keflavíkurflugvallar.
Hér eru þær, lagðar í krans eins og kjánalegt evrópuglingur á frum-
stæðum svertingja: nýbyggingarnar, móderne arkitektúr Islands. Alls
staðar glottir við manni þetta viðbjóðslega krull, þessi flekkun á lands-
kostum, þessi ömurlegi vitnisburður um fegurðar- og siðgæðisþroska ís-
lendinga árið 1958.
Það er ekkert efamál, að íslenzk byggðarmenning er alltaf að sökkva
dýpra og dýpra í forað eftiröpunar og stílstælinga. Menn vilja ólmir
stæla gotneska stílinn, rómanska stílinn, pagódustílinn og moskustílinn,
og loks er það kahforníuvillan með kamínuna. Þvínæst er stælingin stæld
í mínus ennta veldi: enginn sér útyfir alla þá hörmung. Þó keyrir fyrst
um þverbak, þegar stæling í húsagerðarlist er orðin eins og stælinga-
iðja leikfangasmiðs: eitthvert glingur út í bláinn. Hugsunin að baki
Háteigskirkju virðist vera hin sama og mannsins sem smíðar kubba
handa börnum: hann lítur lauslega á einhvern hlut hinna fullorðnu —
bíl, hest, hús, kirkju — og stælir það þannig, að barnið kannast við
megindrættina. Slíkur yfirborðsháttur er hin versta óvirðing á kristin-
dómnum og þeirri sannleiksást sem hann byggir á. Þetta stóra kjánalega
leikfang, Háteigskirkja verkar á mann eins og argasta guðlast. Maður
gæti ekki trúað því, að fólkið sem hana reisir lifði á okkar dögum, ef
maður vissi ekki, að það ferðast í bílum, flugvélum, hlustar á útvarp,
horfir á kvikmyndir eins og annað nútímafólk. En þegar það fer að
reisa sér helgidóm, er allt í einu eins og það lifi hvorki á þessum stað
né þessum tíma. Rýrir það inntak kristninnar, að kristnir menn byggi
sér guðshús úr þeim byggingarefnum og með þeirri tækni, sem nútíminn
hefur yfir að ráða? Ekki var það álit manna fyrr á öldum, áður en
maðurinn forspilltist af hégóma þeim og prjáli sem sigldi í kjölfar iðn-
42
Birtingur