Birtingur - 01.12.1958, Blaðsíða 54

hana, gefur henni áþreifanlegan veruleik, og því hrífur slík byggingarlist
okkur, að hún á þegar mótsvörun í huga okkar sjálfra.
Jafnframt því sem listaverkið veitir okkur lífsunað með þessu, færir okk-
ur feguið, eins og við köllum það, þróar það tilfinningalíf okkar og gerir
það móttækilegra fyrir nýrri og nýrri fegurðarskynjun.
Þetta útskýrir þá staðreynd, að fegurðarskynjun manna, sem ekki njóta
neinnar listar að ráði, er svo til óbreytt alla ævi, en fegurðarskynjun
hinna, sem njóta lista að staðaldri, einkum nýrra lista, festist ekki í
skorðum, en heldur frjómagni sínu og næmleika. Ég veit um fullorðna
menn, sem tönnlast enn á sama kvæðinu, sem þeir lærðu um fermingar-
aldur og komast því aðeins í músíkalska stemmningu, að leikinn sé ein-
hver gamall ræll. Þeir hafa aldeilis engu bætt við. Fegurðarskyn þeirra
hefur vaknað til einhverrar meðvitundar, en síðan runnið sætlega í brjóst
aftur með draum sinn greiptan í kvæðið eða rælinn. Slík dæmi þekkjum
við öll, og ekki hvað sízt í sambandi við myndlist.
Nú má enginn skilja þessi orð mín svo, að breytingar á fegurðarskynjun
manna þurrki út allt, sem þeim þótti áður fagurt. Því fer fjarri. Að
vísu verða þær til þess að vinsa úr, velja og hafna. En þær verða einmitt
oft til þess að sýna okkur gamalkunnan hlut, sem okkur þótti fagur, í
nýju og óvæntu Ijósi og gera hann okkur margfalt dýrmætari en ella
hefði orðið.
Frá sjónarmiði menningarsögunnar er aðalvinningurinn þó sá, að alltaf
verður til hópur manna, sem hefur svo opna skynjun gagnvart nýjum
fyrirbærum og nýrri reynslu mannsandans, að þróunin getur haldið
áfram, meðan þjóðfélagslegur grundvöllur leyfir. Fersk fegurðarskynjun
er því ekki aðeins stundlegur unaðsgjafi mannsins, heldur sú aflfjöður
sem knýr framvinduna, losar sífellt um gamlar hugmyndir og kenndir
og greiðir nýjum götuna fram.
Þeim mun meiri ítök, sem list samtímans á í þjóðfélagi, þeim mun frjórri
h'fshamingja fellur því í skaut, og því heilli gengur þjóðin öll á vit nýrra
tíma.
52
Birtingur