Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2002, Side 13

Það ífornu máli — og síðar
11
Einnig má þó finna dæmi um það með öðrum sögnum en þeim sem
merkja veru eða hreyfingu, þ. á m. áhrifssögnum, eins og sést í (8):6
(8) a. Það hefur einhver borðað allan grautinn minn.
b. Það getur enginn svarað þessu.
c. Það stungu einhverjir stúdentar smjörinu í vasann.
d. Það keypti hann eitthvert fífl.
Það er ekki heldur algilt að frumlagið sé óákveðið; Jakob Jóh. Smári
(1920:19) bendir á að það „kemur fyrir, að aukafrumlag sé notað, þótt
hið eiginlega frumlag sé ákveðið af greini [...]“. Eftirfarandi dæmi
sýna þetta:
(9) a. (svo sætir þessir bollar) Já en það var ekki til rjómakannan
þannig að ég bíð eftir að hún komi.
b. ef það er þriðja kryddið í þessu þegar þú hættir að hræra þá
togast aðeins aftur sko snúningurinn í vökvanum hættir.
c. munið þið sko að að fara út á föstudeginum langa og það er lítil
umferð það er lokuð Hyrnan ...
Sjá um slík dæmi einnig Eirík Rögnvaldsson (1984a) og Halldór Ár-
mann Sigurðsson (1989:292-307).
1.2 Fráfærsla
Að lokum skal nefna setningar með svonefndri fráfærslu (e. extra-
positiori), eins og í (10), enþeim lýsir Jakob Jóh. Smári svo (1920:16):7
6 Enska og norræn mál, önnur en íslenska (og að einhverju leyti færeyska), leyfa
slíkar setningar ekki (sjá t.d. Maling 1987; Vikner 1995:197-201, 218; Bobaljik og
Jonas 1996:208-209). Þær eru þó sennilega ekki ýkja algengar í málinu; a.m.k. fann
ég ekki í fljótu bragði nein dæmi af þessu tagi í IS-TAL safninu.
7 Við þetta má svo bæta dæmum þar sem aukasetningin hægra megin er ekki að-
setning, heldur tengd með öðrum aukatengingum, s.s. sem, þegar, ef og fleirum (dæmi
úr ÍS-TAL):
(i)a. Það er svo sjaldan [sem að við erum heima um páska].
b. Það er bara martröð [þegar þú ert að tala við mig þegar þú ert að leiðrétta mig].
c. Ég held að það sé voðalega gott [ef menn finna sér bara einhverja trú sama hver
hún er].
Óljóst er hvemig beri að greina þessar setningar. Þeim svipar mjög til fráfærslu-
setninga, en í þeim er þó útilokað að láta aukasetninguna standa í frumlagssætinu og