Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2002, Qupperneq 225

Úrfórum Halldórs Laxness 223
koma inn á e-ð (komme ind paa)
vel að merkja (vel at mœrke)
þvert á mót (tvœrtimod)
raunveruleikatrúr (virkelighedstro)
sleppa med skrekkinn (danskt orðtak)
stemning fyrir e-u (det er stemningfor noget)
að stilla út (udstille)
að stilla upp (stille op)
um að gera (om at göre)
eitt er sláandi við e-ð: (þrugl í kringum danska orðið slaaende)
að sitja og prjóna, hann sat og las (sidde og strikke, han sad og las)
óviðkomandi (uvedkommende)
hafa e-ð á tilfinningunni (have noget paa fölelseri)
svo að segja (saa at sige)
yfirbjóða (overbyde)
tölur liggja fyrir (foreligger)
hafa yfirtökin (have overtaget)
ganga yfir til (gaa over til)
taka e-ð yfir, yfirtaka e-ð (overtage)
slá striki á e-ð (slaa en streg over)
e-ð hefur ekkert að segja (har intet at sige)
hann hefur ekkert með það að gera (har intet med det at göre)
Við lauslega athugun virðist mér Halldór hafa sneitt hjá öllum þessum
°rðum og orðasamböndum, enda eru þau flest nokkuð almennrar
oterkingar og alltaf eða oftast auðvelt að finna íslenskar samsvaranir
þeirra. Halldór notar þó þau orð og orðasambönd sem hér eru feitletr-
uð, enda má e.t.v. segja að þau séu sértækari merkingar og beinar
samsvaranir í íslensku ekki eins augljósar. Lýsingarorðið óviðkomandi
er t.d. notað einu sinni í Þú vínviður hreinf og tvisvar í Sjálfstœðu
fólki. Báðar bækumar em reyndar eldri en athugasemdagreinin og
8®ti Halldór hugsanlega hafa skipt um skoðun. í fyrri skáldsögunni er
móðir Sölku Völku að fjargviðrast og segir (1994c:97):
og ég bið yður öll að standa mér til annarrar handar í bæn til himnaföð-
urins um að gera Steinþór að trúræknum reglumanni og forða honum frá
1 t>ú vínviður hreini kom fyrst út 1931 en Sjálfstœtt fólk 1934-35. í útgáfunni frá
1994 er Þú vínviður hreini fyrsti hluti bókarinnar Salka Valka.