Íslenzk tunga - 01.01.1960, Qupperneq 161

RITFREGNIR
157
Á síðasta ári kom út Tœkniorðasajn, sem litið er á sem framhald nýyrðahefta
orðabókarnefndarinnar, enda gefið út í samráði við hana. Aðalhöfundur þessa
tækniorðasafns er Sigurður Guðmundsson arkitekt. Hafði hann safnað til þess
um árabil, og er starf hans hið virðingarverðasta. En auðvitað hefur safnið í
mörgum greinum notið góðs af leiðbeiningum orðabókarnefndar, enda segir
útgefandinn, Halldór Halldórsson prófessor, að það hafi aukizt „að minnsta
kosti um þriðjung“ í meðförum nefndarinnar. Verður þess vegna að álíta, að
nefndin beri nokkra ábyrgð bæði á kostum þeim og göllum, sem eru á safni
þessu.
Að sjálfsögðu má deila um það, hvernig haga beri söfnun í slíkar orðabækur
sem þetta tækniorðasafn. Um það geta þó tæplega verið skiptar skoðanir, að
bezt sé að taka heldur meira en minna, því að við það eykst notagildi safnsins.
Ekki get ég neitað því, að ég sakna ýmissa orða í safn þetta. Hef ég gert
lítils háttar athugun á orðum, sem einkum eru tengd rafmagnsfræði. Get ég
nefnt sem dæmi orð eins og Ijósstyrkur, rafkerti, straumbreytir, straumrofi og
veggjalur, en þau vantar öll. Eins er harðla einkennilegt að sleppa orði eins og
rafjöng, enda þótt rajbúnaður sé í safninu í sömu merkingu. Sannleikurinn er
sá, að rafföng er nú orðið fast heiti á því,.sem á dönsku nefnist elektriske
artikler. Má í þessu sambandi minna á þá deild Rafmagnseftirlits ríkisins, er
heitir einmitt Raffangaprófun. Enn fremur sé ég, að sleppt er orðum eins og
jarðsími og loftlína, enda þótt margar aðrar samsetningar með jarð- og loft-
korni fyrir.
Ég tel hæpið að sleppa í tækniorðasafni orðum úr rafmagnsmáli, sem enn eru
almennt mál, enda þótt þau hafi ekki hlotið náð fyrir augum þeirra, sem lengst
ganga í málhreinsuninni. Hér hef ég í huga orð eins og slökkvari og spennu-
breytir. I þessu safni eru að vísu orðin rofi og snerill um það, sem almenningur
nefnir slökkvara, og spennir um það, sem rafvirkjar hafa kallað spennubreyti.
Ég álít ekki rétt að sleppa slíkum orðum, heldur vísa frá þeim til þeirra orða,
sem talin eru æskilegri í málinu, ef unnt er þá að skera úr því.
Eitt er það við samningu orðabóka, sem alltaf verður matsatriði, og það er,
hvaða samsett orð eigi að hafa með. Ekki get ég neitað því, að mér finnst of
mikils handahófs gæta sums staðar í Tækniorðasafninu. Hvers vegna er t. d.
gengið fram hjá orðum eins og háspennukefli, háspennustöð og varhöfuð, þegar
tekin eru orð eins og háspennulína, háspennuroji, varkassi og vartappi? Eins
virðist undarlegt að hafa orð eins og vélfrœðingur, en sleppa vélfrœði.
Þá sakna ég í safnið orða eins og fataskápur og kœlirúm, úr því að með eru
orð eins og fatabúr (-geymsla) og kœliklefi (-skápur). Og ekki finnst mér orðið
klœðaslcápur íslenzkulegra en fataskápur.
f Tækniorðasafninu er hið ágæta orð jeppi um alkunna bifreiðartegund. En
vel hefði þá mátt hafa með í safninu orðið jeppakerra, sem er hið gagnlegasta
áhald með jeppanum. Eins eru í safninu orðin kjarnorkurannsóknir og kjarn-