Vera - 01.07.1987, Page 15

hagar sér svonaog sagt meö ánægju tón ,,er hann ekki ferlegur“
eða „týpískur strákur". Börnin læra smám saman að ákveðin
hegðun kallar á vanþóknun eða hneykslan fullorðna fólksins.
Drengurinn lærir að þegar hann grætur þá mislíkar þeim full-
orðnu og stelpan lærir að ef hún er með hamagang og læti þá kall-
ar það líka á vanþóknun þeirra fullorðnu. Smám saman lærir
barnið að haga sér eins og ætlast er til af því.
En það eru ekki bara foreldrar sem kenna börnunum kynhegð-
un heldur læra þau hana af vinum, kunningjum og af þeim ein-
staklingum í þjóðfélaginu sem þau eiga samskipti við, hvort sem
það eru kennarar, þjálfarar eða aðrir, og síðast en ekki síst af
sjónvarpinu.
LEIKMENNING STELPNA OG STRÁKA
Á þessum aldri þegar stelpur leika aðallega við stelpur og
strákar við stráka eru leikir stelpna og stráka ólíkir. Strákarnir eru
aðallega i fótbolta, tölvuleikjum og þessháttar en stelpurnar í
dansi, ballett, fimleikum, dúkkuleikjum o.fl. Strákarnir eru að und-
irbúa sig undir þátttöku sína í valdauppbyggðu þjóðfélagi og leik-
menning þeirra endurspeglar valdasamskiptin sem þar eiga sér
stað. Stelpurnar eru öðruvísi þær eru að viðhalda kvennamenn-
ingu sem hefur hingað til ekki verið hluti af þjóðfélaginu út á við
heldur verið ósýnileg undirmenning kvenna sem á margan hátt
endurspeglar stöðu þeirra í þjóðfélaginu. Að sjálfsögðu gerist
Skólarnir eiga sinn þátt í að
móta stelpur og stráka i hlutverk
sín. Þar fer fram bæði meðvitað
og ómeðvitað ákveðin innræt-
ing. Meðvitað þegar þeim er
kennd svokölluö ,,rétt“ hegðun,
ákveöið gildismat og siðferðis-
hugmyndir, eins og heiöarleika,
samheldni og hópsamstöðu
sem eru viðurkenndar í þjóð-
félaginu. Þessi viðhorf læra
börnin á því að taka þátt í skóla-
starfinu og fara eftir reglum skól-
anna. (Worsley, 1976: bls. 164).
,,Rétt“ hegðun stelpna er ekki
sama hegðunin og ,,rétt“
hegðun stráka. Stelpur eiga að
vera stiltari en strákar og þurfa
því ekki eins mikla athygli. Strák-
ar mega vera fyrirferðarmeiri og
ærslafyllri án þess að vera
áminntir.
Ómeðvitaðafélagsmótunin sem á sér stað í skólunum er stund-
um nefnd „falda námsefnið“. Námsefni endurspeglar það gildis-
mat sem er í þjóðfélaginu og hefur því oft ákveðinn boðskap fram
yfir það sem verið er að kenna. Gott dæmi um þetta eru móður-
málsbækur sem nú eru kenndar í mörgum skólum hér á landi. í
einu heftinu er meiri hluti dæmanna um stráka eða karla. Þó eru
nokkrar undantekningar þar á og tvær af þeim eru eftirfarandi
setningarsem koma hvor áeftir annarri: „Konan vinnur úti hálfan
daginn" og „konan vanrækir heimili sitt“. í bók þessari er ákveð-
inn boðskapur sem skilar sér til krakkanna þó svo markmiðið með
henni hafi verið að vekja athygli barnanna á ákveðnum málfræði-
legum þáttum islenskunnar. Það er að minnsta kosti þrennskonar
skilaboð sem krakkarnir fá. í fyrsta lagi „það er óþarfi að vera að
minnast á stelpur eða konur þær eru ekki áberandi og jafnvel eiga
ekki að vera áberandi“. í öðru lagi „ef þær fá athygli fá þær hana
fyrir að standa sig eða standa sig ekki í kynhlutverkinu “ og í þriöja
lagi ,,ef kona vinnur úti hálfan daginn þá vanrækir hún heimili
sitt“. Þannig getur skólabók um móðurmál átt sinn þátt í að við-
halda ákveðnu gildismati.
Fljótlega fara krakkarnir sjálfir að leggja sitt af mörkum i að við-
halda kvenlegri og karllegri hegðun og þannig eiga sinn þátt í að
móta hvort annað i kynhlutverkin. Stelpurnar gera athugasemdir
hvor við aðra ef einhver er strákaleg og gert er grín að strákum
sem eru stelpulegir eða fínlegir.
Fljótlega eftir að börn byrja i skólum leika stelpur sér nær ein-
göngu við aðrar stelpur og strákar við aðra stráka. Stelpur sem
leika við stráka eiga á hættu að vera kallaðar strákaflennur og
strákar sem leika við stelpur, stelpuflennur. Þeim er strítt, kölluð
kærustupör og fljótlega gefast þessir krakkar líka upp og hætta að
leika saman. Eftir þetta eru krakkarnir meðvitað farnir að að-
greina hegðun sina frá hegðun barna af hinu kyninu. Að sjálf-
sögðu er alltaf einhver einstaklingsmunur og einmitt vegna þess
að börnin læra ákveðið gildismat, viðhorf og félagslega færni
bæði [ skólanum og hjá ættingjum og vinum, togast stundum á
hin ýmsu félagsmótandi öfl sem hafa áhrif á barnið.
þetta ekki meðvitað heldur líkja stelpur og strákar á þessum aldri
eftir mæðrum sínum og feðrum á nokkuð öfgafullan hátt og
þannig þróast þessar ólíku leikhefðir þeirra. Bæði stelpur og
strákar upplifa ákveðna erfiðleika I æsku sem tengjast leikmenn-
ingu þeirra því hvorugt er þeim eðlilegt og tekur sinn tíma að
aðlagast þeim reglum og venjum sem gilda. Viðkvæmir
,,mömmudrengir“ eiga oft mjög bágt í uppvexti því þeir eiga
erfiðara með að samlagast harðri valdasamkeppni sem er meðal
strákanna og verða oft að skotspæni. Stelpurnar lenda margar í
togstreitu og tilfinningalegum erfiðleikum við vinkonur sínar því
erfitt getur verið að tileinka sér það samskiptamynstur sem tíðk-
ast meðal stelpna. Eftirfarandi lýsing á leikmenningu stelpna og
stráka er byggð á bandarískum rannsóknum en ekki er ólíklegt að
eitthvað af þessu komi kunnuglega fyrir.
Strákarnir eru sagðir leikasér í stærri hópum en stelpurog virð-
ast hóparnir yfirleitt byggjast upp á valdaskipulagi og valdasam-
skiptum. Strákar læra hverjir af öðrum að hafa áhrif á stöðu sina
innan hópsins. Þeir sem ekki eru stjórnsamir og áberandi eru
sjaldan útilokaðir úr leik en eru í staðinn látnir finna fyrir lágri
stöðu sinni á mjög beinskeittan hátt. Valdauppbyggingin er mjög
sveiflukennd og breytileg og flestir strákar lenda einhverntiman
í því að vera fórnarlömb, og læra að taka þvi. Félagslegur heimur
drengja einkennist oft af átökum og riskingum. Þeir læra að beita
orðum til þess að tryggja stöðu sína sem áhrifamikill og ráðandi
aðili innan hópsins. Þeir nota líka orð til að vekja athygli á sér og
fá áheyrendur. Meðal drengja er leyfilegt að skipa fyrir og stríða
og er það liður í valdabaráttu meðal stráka. Fljá strákum skiptir
mestu máli að geta tjáð yfirráð sín og skora yfirráð annarra á
hólm. Oft er orðum beitt eins og vopnum en leiðtoginn í hópi
drengja er alls ekki sá sem er árásagjarnastur eða kjaftforastur
heldur er það sá sem kann að sýna vald sitt á árangursríkan hátt
með orðum og gjörðum. Góður leiðtogi í strákahópi getur stungið
upp í áskorendur en notar ekki valdbeitingar að óþörfu og þykir
jafnan efni ígóðan þingmann. Drengir reynaað vekjaathygli ásér
með því að segja sögur og brandara og hefur þessi hegðun þeirra
15