Vera - 01.07.1987, Side 32

fólk af ættinni geti ekki
hugsað sértækt.
. . að breyta einstaklingi
í hugtak sem nefndist
,,einn“ var of erfitt fyrir
flesta. „Hvernig getur
þessi manneskja verið
einn í þetta skipti og svo
önnur seinna einn — eru
þær ekki sín hvor mann-
eskjan?" var venjulega
fyrsta spurningin sem fólk-
ið var vant að spyrja.“
(bls. 130)
Einnig kemur fram að fólk-
ið af Ættinni á erfitt með að
mynda heildir. Þannig eiga
þau nöfn yfir flest alla hluti
en engin tegundaheit. Til
dæmis eiga þau nöfn yfir all-
ar gerðir trjáa en ekkert heild-
arhugtak sem merkir tré.
Samt sem áður er mál þeirra
fullt af lífi og litum en nær
engar sértekningar segir enn-
fremur á bls. 130.
Aftur á mót er minni Aylu
ekki eins gott og fólksins af
ættinni. Iza fósturmóðir henn-
ar þurfti að hlýða henni yfir
aftur og aftur þegar hún var
að kenna henni læknislistina.
Uba er dóttir Izu og fæddist
þvi með þekkingu á læknis-
listinni. Formæður hennar
höfðu allar verið töfralæknar
og það þurfti því bara að
minna hana á þekkingu sem
þegar var geymd í heila
hennar og venja hana síðan
við að nota þá þekkingu (bls.
191).
Þó að mikil áhersla sé lögð
á að fólkið af Ættinni sé
vitsmunalega öðruvísi en
Ayla þá er margt sem bendir
til þess að það sé ekkert
síðra. Einn munurinn á Aylu
og fólkinu af Ættinni er að
hún hefur talfæri sem geta
myndað fjölbreytileg hljóð en
fólkið ekki. Samt sem áður
notar það mál, málfræöikerfi
sem byggir á því að blanda
saman hljóðum, handa
hreyfingum, táknum og svip-
brigðum. Til dæmis þýðir
ákveðið hljóð (orð) vatn en
hljóðið ásamt ákveðinni
hreyfingu (tákni) þýðir renn-
andi vatn. Ákveðin handa-
hreyfing ásamt hljóðinu (orð-
inu) ,,fætur“ þýðir fætur á
hreyfingu eða ganga. Önnur
handarhreyfing lík hreyfing-
unni sem þýðir ,,ganga“
þýðir að hlaupa ef gerð
með hljóðinu sem táknar
,,fætur.“ (sjá bls. 104—106).
Samkvæmt þessu eru nafn-
orðin mynduð meö hljóðum
og sagnirnar táknaðar með
höndunum. Þannig getur fólk
Ættarinnar látið hendur eða
hreyfingu handa tákna
hlaupa eða ganga og hljóð
tákna tré, hluti eða ein-
staklinga. Það getur notað
þetta mál til að segja sögur af
veiðum, segja þjóðsögur sem
hafa gengið milli manna ætt-
lið fram af ættlið, o.m.fl. Mál
er í eðli sínu sértekið fyrir-
bæri. Það losar okkur undan
,,hér og nú“ og gerir okkur
kleift að tala um hluti og fyrir-
bæri sem tilheyra ekki nú-
tímanum eða eru úr sjónmáli.
Þannig skilur fólk Ættarinnar
sértekin hugtök eins og fortíð
og framtíð. Það hefur Minn-
ingar frá því í upphafi Ættar-
innar og man uppruna sinn.
Mog-urinn skynjar einnig
framtíðina og veit að Ættin á
eftir að deyja út.
Ennfremur, þrátt fyrir að
þau myndi ekki heildir úr
trjám og jurtum, mynda þau
heildir úr fólki. Þannig er ætt-
flokkur Bruns ein heild og
síðan hittast fleiri ættflokkar á
Ættarþingi sem haldið er með
reglulegu millibili. Þar sam-
einast allar heildirnar (ætt-
flokkarnir) og mynda eina
stóra heild sem er Ættin eða
Þjóð Bjarnarins Mikla.
Samkvæmt heimsmynd
Ættarinnar eru vitsmunahæfi-
leikar kallaðar Minningar og
þar sem Ayla er ekki af Ætt-
inni passar hún ekki inn í
heimsmynd þeirra og hefur
því ekki Minningar. Þegar í
Ijós kemur að Ayla er líka fær
um að gera rétt við lækning-
arnar án þess að einhver
segi henni það þá verður að
útskýra það með einhverju
öðru en Minningunum.
Fósturmóður hennar dettur
helst í hug að hún hljóti að
vera komin af ætt kvenna
sem verið hafa töfralæknar,
en Ayla hefur sérstakan
hugsunarhátt, sérstakan
skilning og getur því orðið
góður töfralæknir (bls. 222).
Skilningur Izu er útskýrður
með Minningunum en skiln-
ingur Aylu er útskýrður með
sérstökum hugsunarhætti.
Árangurinn virðist sá sami.
Þó Ayla sé alin upp meðal
fólksins er hún fædd af
Hinum. Hún er örðuvísi en
það, sem verður til þess að
hún er þrátt fyrir allt alin upp
á annan hátt en hin börnin.
Hún fær veiðimannatótem
sem verndartákn þó að að-
eins karlmenn megi veiða og
Mogurinn (æðsti presturinn)
kennir henni af sínum fræð-
um ýmislegt sem ekki einu
sinni karlmennirnir mega vita.
Sérstaða hennar verður til
þess að höfðingjasonurinn
verður afbrýðisamur út í hana
og margir reyna að hafa áhrif
á uppeldi hennar. Hún er oft
áminnt því hún hegðar sér
ekki eins og konu sæmir.
Konurnar eru kúgaðar. Þær
mega ekki tala nema karlar
leyfi þeim það og verða að
hlýða körlunum í einu og öllu.
Þær verða að þjóna körl-
unum, ekki bara mökum
sínum heldur öllum karl-
mönnunum hvort sem er til
borðs eða sængur. Þó hefur
makinn einkarétt á sinni konu
og hinir karlarnir nota þær
síður ef karlinn vill hafa hana
út af fyrir sig. Ayla er upp-
reisnargjörn og á erfitt með
að sætta sig við stöðu sína.
Hún er sterk kona, fulltrúi
framtíöarinnar en ættflokkur
Þjóðar Bjarnarins Mikla er
fulltrúi þess sem er og hefur
verið. Menning þeirra er
mörg þúsund ára gömul og
þar sitja hefðir og reglur í
fyrirrúmi. Þar er lítið svigrúm
fyrir undantekningar hvað þá
breytingar. Þegar Ayla kemur
til Ættarinnar mætast tveir
ólíkir heimar Ayla passar ekki
inn í heimsmynd Ættarinnar
og því rís samfélagið upp á
móti henni. Höfðingi Ættar-
innar með hjálp Mog-ursins,
fósturföður Aylu, reynir að
finna leiðir til þess að láta
Aylu passa inn í samfélagið,
en relgurnar eru ófrávíkjan-
legar og gefa lítið svigrúm til
undantekninga. Þetta íhald-
sama samfélag mótar allan
hugsanagang fólksins og
maður spyr sig hvort það eigi
ekki sinn þátt í að marka ör-
lög kynstofnsins.
Það er margt í samfélagi
Ættarinnar sem við þekkjum
úr okkar samfélagi og má sjá
margt líkt með viðbrögðum
nútímasamfélagsins við kven-
frelsisbaráttu og viðbrögðum
samfélags Ættarinnar við
Aylu.
Þessi skemmtilega bók
minnir mann á hve langt
maðurinn er kominn frá upp-
runa sínum I steinsteypu
samfélögum nútímans og fær
mann til þess að skoða nátt-
úruna út frá öðru sjónarhorni.
Lýsingar á lifnaðarháttum í
þjóðfélagi Bjarnarins Mikla
eru það nákvæmar að sagan
verður trúverðug og meðan á
lestri stendur er nauösynlegt
að minna sig á að þetta er
skáldsaga og skal skoöast
sem slík.
Vonandi þurfum við ekki að
bíða lengi eftir næstu sögu
um Aylu en allt í allt eru
bækurnar þrjár ,,The Clan of
the Cave Bear" eða Þjóð
Bjarnarins Mikla, ,,The Valley
of Horses“ og ,,The
Mammoth Hunters“. bb
32