Vera - 01.07.1987, Qupperneq 45

Jónína Michaelsdóttir:
Líf mitt og gleði
Minningar Þuríðar
Pálsdóttur
Forlagið
Reykjavík 1986
Þessi bók er öðrum þræði
saga tónlistarlífs á íslandi um
áratuga skeið, hinum saga
konunnar Þuríðar Pálsdóttur.
Mér þótti Jónínu Michalels-
dóttur takast vel að tvinna
hvoru tveggja saman i einn
þráð.
Saga Þuríðar er ekki
..ævintýri líkust“ eins og
fullyrt er á kápu bókarinnar.
A.m.k. er það ekki ævintýri
sem ég vildi segja dætrum
mínum til að stytta þeim
stundir, heldur saga sem ég
myndi segja þeim að sumu
leyti til að vara þær við og að
sumu leyti til að kynna þeim
fyrirmynd. Líf Þuriðar hefur
ekki verið neinn dans á rós-
um heldur barátta fyrir því að
fá þrám sínum fullnægt, þrá
eftir að fá að þroska og njóta
hæfileika sinna og þrá eftir
ást og fjölskyldulífi. Þetta
tvennt á ekki alltaf samleið
og vill jafnvel brjóta hvað á
öðru og þá um leið, þann hug
sem elur draumana. En
Þuríður hefur ekki brotnað
heldur staðið af sér brotsjó-
inn. Mér finnst aðdáunarvert
hversu hamingjusöm, glöð og
jákvæð hún lítur tilveruna
vegna þess að á milli linanna
má lesa svo margt sem hefði
Qetað orðið bara ef. . .
Það er alltaf jafn merkilegt
að lesa um ungar stúlkur,
sem ekki fengu að njóta
sömu menntunarmöguleika
og bræður þeirra, um ungar
konur sem ekki þótti jafn
sjálfsagt að styrkja opinber-
'ega til náms og unga karla í
samskonar námi, um ungar
biaeður sem hverfa frá námi
eo byrja svo aftur seinna.
AHtaf var verið að reyna á
vi|jastyrkinn og þolgæðið og
Þser héldu sínu striki. Það
^ostaði en svo tekst þeim að
Snúa þeim kostnaði til betri
Vegar. Sögur af svona þraut-
Se'gju leiða hugann að
hinum, sem létu undan þung-
anum, gáfu drauma upp á
bátinnm, gengu þöglar að
skyldustörfunum sem þeim
sem konum voru ætluð.
Sögurnar af hinum, sem ekki
gáfust upp eru merkilegar
vegna þeirra.
Það sem mér fannst sér-
stakt við lestur bókarinnar var
hversu bæði Jónína og Þuríð-
ur gera lítiö úr þessum þætti í
lífi Þuríðar. Sjálf virðist Þuríð-
ur þeim hæfileika gædd að
geta alltaf séð jákvæðu hlið-
arnar á öllu: þegar hún var
send í Ingimarsskóla, sem
Þuríði sárnaði alveg greini-
lega mjög mikið, segist henni
svo frá að það hafi á margan
hátt verið lærdómsríkt að
vera þar, þar hafi hún eignast
góðar vinkonur og kynnst
heimilum og lífsviðhorfum
sem voru ólík þvi sem hún
var vön og ,,mér var tekið af
hjartahlýju“ og ,,batt ævilöng
vináttubönd." Fyrir þetta er
hún þakklát. Þessi hæfileiki
að mega alltaf sjá jákvæðu
hliðarnar á öllu og geta þann-
ig vaxið af mótlæti líkt og af
meðlæti, er það sem Ijósast
skín af minningum Þuríðar.
Ég hafði gaman af að
kynnast Þuríði, þótti fróðlegt
að lesa um forfeður hennar
— fróðlegast held ég mér
hafi þótt að heyra um
Margréti í Seli, langömmu
Þuríðar — sem kenndi
sonum sínum að annast um
sig sjálfa, elda mat og
sauma! og yfirhöfuð um
bæjarbraginn sem lýst er í
bókinni. Mér fannst gæta
nokkurs snobbs í lýsingunum
sjálfsagt vegna þess að ég
hef aldrei sætt mig við að ís-
lendingum sé skipt í alþýðu-
fólk og annað fólk. Þetta
bætti bókin mér þó upp með
því að ég fellst á skiptingu ís-
lendinga í karla annars vegar
og konur hins vegar — um
það er Þuriður vel meðvituð
og lætur í sér heyra þegar
það brennur á henni sjálfri,
eins og t.d. þegar hún upp-
götvaði aðbúnaðinn á fæð-
ingardeild Landsspítalans,
sem fínt er að fá færðan í
letur!
Þuríður hefur nú um
nokkurt skeið látið sig annað
sérmál kvenna varða, nefni-
lega tíðahvörfin og hefur
haldið fyrirlestra og viðað að
sér þekkingu þar um. Auki
fylgir bókinni um þetta
hugaðarefni Þuriðar. Sá
bókarauki er vel þeginn líkt
og störf Þuriðar á þessu sviði
þótt persónulega finnist mér
sá kafli hefði átt betur heima í
sérprenti frekar en sem botn-
langi við aðra bók, efnið er
nógu merkilegt til að réttlæta
sérstaka útgáfu en kannski
var þetta spurning um að
koma því yfirhöfuð á prent?
í Líf mitt og gleði er fjöldi
Ijósmynda, sem alltaf auka
við sjónarsviðið. Bókin er
mjög lipurlega skráð og vel
að henni staðið hvað varðar
útlit. E.t.v. hefði átt að fylgja
nafnaskrá og jafnvel ártala-
skrá yfir feril Þuríðar, það
hefði aukið heimildagildi bók-
arinnar.
Ms
LEIKHUS
Yerma
eftir Garcia Lorca
Þýöing: Karl Guðmunds-
son
Tónlist: Hjálmar H.
Ragnarsson
Lýsing: Páll Ragnarsson
Leikmynd og búningar:
Sigurjón Jóhannsson
Leikstjóri og
danshöfundur:
Þórhildur Þorleifsdóttir
Vonandi sjá sem flest þessa
sýningu Þjóðleikhússins. Leik-
ritið er veisla huganum, textinn
munaður, uppfærslan samein-
ast efninu eins og vatn rennur i
fljót og byltist — stundum hátt
og stundum lágt — í framvindu
verksins. Þráðurinn er saga af
konu, sem ekki getur eignast
barn. En eins og sönn flst ein
getur gert, hefur sagan sig yfir
stað (spænskt bændasamfélag)
og stund og flýgur þangað sem
mannfólkið lifir og deyr.
Yerma er gift en barnlaus.
Þar meö hefur hún brugðist
skyldum sínum sem kona í því
samfélagi sem hún býr í.
Jóann, eiginmaður hennar
rækir sitt karlmannshlutverk;
sómaríkur yrkir hann jörðina og
sér konunni farborða. Yerma
sturlun nær, leitar ráða, guða
og goðsagna en allt kemur fyrir
ekki, sambandið ber engan
ávöxt. Samruni þeirra, loksins
þegar hann verður ber engin
lífsskilyrði í sér, aðeins
dauðann.
Efni leiksins hefur orðið mér
ærið umhugsunarefni og ekki
öll nótt úti enn! T.d.: Jóann
kann að rækja skyldur sam-
félagsins en um leið bregst
hann skyldum manns við
mann. Hann er skilningsvana,
nærsýnn, umburðarlaus.
Yerma bregst aðeins því sam-
félagi, sem vængstífir hana en
engu öðru. Hún er líkamning
(leikstjórn Þórhildar gerir þetta
orð það besta, sem til greina
kemur) alls þess, sem gerir
mann að manni: þráin eftir líf-
inu, sköpun, frelsi, kærleika. . .
Það er samfélagið, reglur þess
og kröfur oft svo framandi
þessari þrá, sem er hrjóstrið í
leikritinu, ekki Yerma, fannst
mér. Yerma beinir öllum sínum
þrám í einn farveg: ofstopafulla
þrá eftir barni, sem aldrei kem-
ur. Kannski felst harmleikurinn
einmitt í því.
Landslagið á sviði Þjóðleik-
hússins er harðneskjulegt
hrjóstur, sem textinn glæðir lífi.
Birtan kemur og fer, skiptir lit-
um, bliknar og Ijómar. Hljómar
tilverunnar stíga og falla.
Líkamar sveigja sig eftir hljóm-
falli eins og blómguð tré fyrir
vindi, öldur vatnanna bylta sér.
Mennirnir yrkja jörðina og eru
jörðin, vökva ólífutrjánum og
reka hjarðir á beit en þeim
tekst ekki alltaf að samaskapi
að yrkja hjörtu hvers annars.
Yerma þrungin þrá, sem aldrei
verður fullnægt, uppspretta
mjólkurlinda sem aldrei fá að
renna heldur verða að ólga
undir húðinni. í kring um hana
eru konur sem kunna að
syngja við líkama bænda
sinna, yfir henni vaka form-
gerðar tengdasystur eins og
svipur, rétt utan seilingar eru
loforð um hlýja snertingu. Hátíð
springur út í dansi, kona í
barni, brum í blómi en Yerma
blómgast ekki. Hún ber í sér líf
þrátt fyrir það. Sýningin býr yfir
hægri og nagandi óþreyju eftir
þvi sem koma mun og svo
ofsa, sem brýst út þegar það
kemur ekki. Óllum brögðum
leikhúss er beitt: orði, tónlist,
dansi, látbragöi, birtu og
skuggum. Mér fannst þetta allt
renna saman í eina rödd og
sýningin líkamna þjáningu
Yermu, þrá hennar eftir lífs-
sköpun. Það er rödd sem líkt
og Yerma heimtar sjálf, verður
að fá að hljóma og hún gerir
þaö þarna.
Ms.
P.s. þetta kann að vera snubb-
ótt umsögn en staðreyndin er
sú, að maður verður dálítið
vanmegna gagnvart svona
leikriti og svona sýningu og
ekki reiðubúin að setja ein-
hvern lokapunkt við þær
hugsanir, sem það kveikir með
umsögn, sem hefur yfir sér
endanlegt yfirbragð! Drífið
ykkur bara sjálfar í leikhúsið!
45