Vera - 01.03.1988, Qupperneq 8

fram í gáfnamælingunum, eins og áður segir. ,,Verið velkomnir",
sagði Jesús. ,,Verið ríkir“, var sagt fyrir einni öld. ,,Verið gáfaðir",
er hrópað núna.
Ég vitnaði í síðustu grein til orða Marilyn French þar sem hún
segir að e.t.v. sé greiniiegasti munurinn á mönnum og dýrum sá
sem birtist í samfélagsskipan hinnafyrrnefndu, karlmannadrottn-
un og stéttaskiptingu. Sé þetta rétt — ég persónulega hallast að
því að svo sé — verður skiljanleg þörfin fyrir margs konar þroska-
ogþróunarkenningar um manninnog mannlegt líf. Þæreru nauð-
synleg tæki til að flokka hvort tveggja, hina æðri frá hinum lægri,
þá gáfuðu frá hinum heimsku, hina siðuðu frá hinum ósiðuðu
o.s.frv. Allt réttlætir þetta síðan valdbeitingu; drottnunarvald þar
sem einstaklingur eða hópur er ekki neitt, hefur ekkert að segja,
vilji hans er þurrkaður út.
En það er til annars konar vald.
Vald til að... er ekki það sama og vald yfir. ,,Það er hæfileiki,
færni og tengist frelsi", segir Marilyn French í bókinni Beyond
Power (bls. 550) en vald yfir merkir aftur á móti yfirdrottnun og er
skylt hugtakinu kúgun.
Tvennskonar merking
Ég held að menn geri sér ekki alltaf grein fyrir þessari tvenns-
konar merkingu í hugtakinu vald. Fyrir mörgum erorðið neikvætt,
þeim finnst fráhrindandi að beita valdi, vilja ekki skerða frelsi ann-
arra o.s.frv. Aftur á móti eru aörir sem virðast njóta þess að brjóta
á bak aftur vilja náungans, gera hann að engu og heimta síðan af
honum hlýðni. Helst skilyrðislausa hlýðni.
Þessi tegund valds er afar hátt metin í vestrænni menningu og
er raunar bæði uppistaða hennar og ívaf. Og það sem meira er,
margir átta sig ekki á því að orðið hefur líka aðra og jákvæðari
merkingu. Vald sem hæfileiki, vald til að stjórna, fræða og leiða;
ekkert af þessu er neikvætt. Af þessum toga er foreldravaldið og
vald kennarans og leiðbeinandans, sé allt með felldu. Skólinn sem
stofnun er hins vegar byggður upp eins og aðrar valdastofnanir og
lengi vel einkenndist daglegt líf þar af ,,þegiðu-og-hlýddu“—
stefnunni sem á rætur í hinu vonda valdi. Mannúðarstefna 7. ára-
tugarins með konur í broddi fylkingar hefur nú gerbreytt skólunum
þannig að kúgun og harkaleg valdbeiting á sér þar tæpast stað
lengur. Raunar held ég að sumir góðviljaðir kennarar hafi svo ótt-
ast valdahugtakið og ekki áttað sig á tvíþættri merkingu þess, að
þeir hafi ekki náð að stjórna börnunum og afleiðingin orðið aga-
leysi. Einkum finnst mér að karlmenn í stéttinni hafi ekki ráöið við
eða kunnað að beita mjúka valdinu þegar harkan var ekki lengur
leyfð. Kannski er það ein ástæðan fyrir því hversu víða er pottur
brotinn í kennslu unglinga í 7.-9. bekk þar sem karlar halda enn
völdum.
Næsta grein fjallar um mæðraveldi (matriarkat), hvort þau voru
til, hvernig þau voru ef svo var o.fl. í þeim dúr. Einnig um muninn
á hugtökunum matrilocal og matrilinier samfélög. Hugtakið vald
verður loks hugleitt nánar.
Helga Sigurjónsdóttir
Vinnuhópur um sifjaspellsmól
hefur opnað skrifstofu að Vest-
urgötu 3, Reykjavík.
Sími: 21260 frá kl. 1—5, e.h.
<
Konan og
kvenímyndin
Ég
er sál steinsins
sál marmarastyttunnar fögru
sem þú dýrkar á stalli hennar
Þú rennir fingrum þínum
yfir hvítar kaldar útlínur mínar
steinninn hreyfist ekki
eldist ekki
finnur ekki
sál steinsins
berst um
fjötruö
vængstífö
sem hvítur svanur í hallargarði konungs
augnayndi
hvítur svanur
sem Guö skapaöi
til að fljuga inn í sólarlagið
til aö fljúga meö morgunroðann
á vængjunum
yfir hæstu fjöll
blá eins og draumurinn
af fjarlægð
ég er sál steypt í stein
steypt í hvíta marmarastyttu
listaverk mótaö af höndum annarra
ég fæ ekki aftur líf mitt
og önd mína
nema styttan brotni
Ljóð úr Ijóðabókinni Andlit í bláum
vötnum eftir Ragnhildi Ófeigsdóttur.
Bókin er gefin út af Bókrúnu 1987 og er
tileinkuð móður höfundar, Ragnhildi Ás-
geirsdóttur frá Hvammi T Dölum (1910—
1981).
8