Vera - 01.12.1994, Blaðsíða 50

?mnesty international
Böðlar, pyndarar og fangaverðir þessa
heims mismuna ekki á grundvelli kynferðis.
Engin mannréttindabrot teljast of gróf til að
beita konur. Félagar í Amnesty International
bregðast við þegar mannréttindi eru brotin,
aðgerðir takmarkast þó af starfssviði sam-
takanna, sem leggur fyrst og fremst áherslu
á að samviskufangar skuli látnir lausir án
skilyrða, að allir pólitískir fangar fái réttláta
dómsmeðferð og að endir sé bundinn á
pyndingar, pólitísk morð og dauðarefsingar.
Á þessu ári hafa félagar í samtökunum
tekiö upp mál kvenna í 47 löndum, þar sem
konur hafa verið handteknar án ákæru, sitja í
fangelsum vegna skoðana sinna, orðið fyrir
pyndingum, „horfið" eða verið teknar af lífi.
Mannréttindum kvenna, karla og barna
er lýst í Mannréttindayfirlýsingu Samein-
uðu þjóöanna, þ.á m. er rétturinn til frjálsra
skoðana og frelsis. Þessi réttur er fótum-
troðinn um allan heim. Margar konur verða
fórnarlömb vegna þess að þær berjast fyr-
ir frelsi og réttlæti, eru virkar í stjórnmála-
baráttu, framarlega í verkalýðsbaráttu eða
ákveðnar í að réttur þeirra nánustu sé virtur.
Konum er nauögað og kynferðislega mis-
boöið af hálfu hers og lögreglu, ef þær
leggja fram ákærur er þeim i flestum tilfell-
um ekki sinnt.
Alþjóöasamfélagið og réttindi kvenna
Kvenréttindi eru mannréttindi. Þessi mikil-
og koma fram með tillögur um hvernig
binda má endi á slíkt ofbeldi. Loksins er
alþjóðasamfélaginu að verða Ijóst að ef
ríkisstjórnir horfa fram hjá skyldum sín-
um viö konur eru engin mannréttindi
tryggð.
Bejing-ráöstefnan
í september á næsta ári veröur fjórða ráð-
stefna Sameinuöu þjóðanna um konur
haldin í Bejing í Kína. Þar er stefnt að því
að koma saman skjali um jafnrétti, þróun
ogfrið. í fljótu bragði er hægt að segja sem
svo að viðfangsefni Bejing-ráöstefnunnar
falli utan við þau mannréttindi sem Am-
nesty lætur sig mest varða. Frá sjónarhorni
Amnesty International eru brot á mannrétt-
Lokayfírlýsingin
Mikil hætta er á að umræðan í Bejing snúist
að mestu um þróunarmál en brýnt er að ráð-
stefnan horfist í augu viö þann raunveru-
leika sem konur lifa við. Mannréttindi
stúlkna og kvenna eru órjúfanlega tengd al-
þjóðlegum mannréttindum og í Bejing býðst
tækifæri til að skýra hvað þetta felur í sér
fýrir konur og hvernig ríkisstjórnir skuli bæta
mannréttindastöðu kvenna.
í lokayfirlýsingu frá Bejing-ráðstefnunni
viljum viö sjá kröfu um aö ríki heims stað-
festi án fyrirvara sáttmála Sameinuðu þjóð-
anna um afnám allrar mismununar gagnvart
konum og aðra alþjóðlega mannréttinda-
sáttmála. Staðfesting alþjóðlegra sáttmála
nær þó skammt ef ekki er farið eftir þeim,
því er nauðsynlegt að í Bejing veröi sett fram
krafa á ríkisstjórnir að framfylgja alþjóöleg-
um mannréttindaákvæðum og tryggja af-
nám mismununar í reynd.
í lokayfirlýsingunni verður að vekja athygli
á ábyrgð stjórnvalda á ofbeldi gegn konum.
í fjölmörgum löndum þessa heims ber ríkis-
valdið ábyrgð á pyndingum, þ.m.t. nauðgun-
um, „mannshvörfum" og aftökum án dóms
og laga. Ríkisstjórnir verða að taka ábyrgð á
mannnréttindabrotum í sínum löndum og
taka raunhæf skref til að framfylgja og
tryggja raunverulegar og mælanlegar fram-
farir á stöðu kvenna í öllum heimshornum.
Kyenréttmdi em mannréttindi
væga staðhæfing var ítrekuð á Mann-
réttindaráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í
Vín árið 1993. í Vínaryfirlýsingunni er stað-
fest að alþjóðasamfélagið skuli beita sér
fyrir því að allri mismunun á grundvelli
kynferðis skuli útrýmt og ofbeldi gegn
konum stöðvaö. í yfirlýsingunni er einnig
lögð áhersla á að málefni kvenna skuli ekki
vera aðskilin frá öðrum starfssviðum Sam-
einuðu þjóðanna. í desember 1993 var
samþykkt yfirlýsing á Allsherjarþingi Sam-
einuöu þjóöanna um útrýmingu ofbeldis
gegn konum. i þeirri yfirlýsingu er staöfest
að ofbeldi gegn konum sé brot á mannrétt-
indum. I mars á þessu ári skipuðu Sam-
einuöu þjóðirnar sérlegan sendifulltrúa
sem á að afla upplýsinga um ofbeldi
gegn konum, orsakir þess og afleiðingar
indum kvenna og stúlkna víðtæk og vægð-
arlaus og snerta allt starfssviö samtak-
anna.
Konur um heim allan eru virkar í mann-
réttindabaráttu og knýja á um breytingar.
Margar þeirra hafa þurft aö gjalda fyrir störf
sín með lífi sínu. Þess vegna leggja mann-
réttindasamtökin Amnesty International
megináherslu á að virðing fyrir mannréttind-
um sé grundvallarforsenda fýrir bættri stöðu
kvenna. Ef konur njóta ekki þess frelsis að
mega tjá skoðanir sínar og vinna að fram-
gangi þeirra er ekki hægt að tala um hugtök
eins og þróun. Hver sú kona sem er fórnar-
lamb mannréttindabrota, hefur verið hand-
tekin, pynduð, tekin af lífi eöa „horfiö" hefur
enga möguleika á að njóta frelsis til jafnrétt-
is, þróunar eða friðar.
Aögangur óháöra samtaka
Nauðsyn á virkri þátttöku óháðra félagasam-
taka í Bejing er óumdeilanleg. Óháð félaga-
samtök sem vinna á heimavelli þekkja raun-
veruleika mannréttinda kvenna. Ef að Bejing
ráöstefnan á að hafa raunhæf áhrif á stöðu
kvenna verða óháð félagasamtök að hafa
fullan aðgang að ráðstefnunni og undirbún-
ingsfundum hennar.
Þekktur íslenskur rithöfundur lét hafa eft-
ir sér nýverið að eðli kvenna sé að vera yfir-
gefnar. Konur hafa verið í jaöarhóp of lengi
og í Bejing ríður á að konur hafni ekki sjálf-
um sér heldur takist á viö þau verkefni sem
enn eru óleyst.
Johanna K. Eyjólfsdóttir
Höfundur er mannfræöingur ogframkvæmdastjóri
Islandsdcildar Amnesty Intemational