Ljósmæðrablaðið - 01.04.1983, Blaðsíða 10

10
LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ
JÓN HILMAR ALFREÐSSON, læknir
Kvennadeild Landspítalans
Gjörgæsla
í fæöingu
Erindi flutt á ráöstefnu
um mæðravernd og
nýburaþjónustu
í maí ’82
Það sem einkum og sér í lagi einkennir fæðingu á nútíma
fæðingarstofnun er gjörgæsla. Gjörgæslu-hugtakið í læknisfræði
(intensive care) kemur fram eftir miðja þessa öld og um 1960 eru
víða komnar gjörgæsludeildir á sjúkrahúsum í tengslum við
skurðdeildir. Síðar komu gjörgæsludeildir fyrir hjartasjúklinga
o.fl.
Gjörgæsla er eins og nafnið bendir til, fólgin í nánu eftirliti með
ástandi sjúklings og aðgerðum til að leiðrétta skjótlega öll frávik
frá hinu eðlilega. Þannig er fylgst með lífsmörkum, þ.e. líkams-
hita, öndun, hjartsláttartíðni, og blóðþrýstingi, en einnig annarri
líkamsstarfsemi, eins og við á í hverju tilfelli.
Gjörgæsla í fæðingu er tviþætt, fylgjast skal með ástandi
móður og barns. Hjá móðurinni er mikilvægt að fylgjast með lifs-
mörkum, en einnig hríðunum, styrkleika þeirra og tíðni, svo og
útvíkkun leghálsins. Hjá barninu er fyrst og fremst gætt að hjart-
slætti og í vissum tilvikum að sýrustigi (pH).
Hugtak nátengt gjörgæslu er monitor. Þar vantar gott íslenskt
heiti. Orðið mun úr latínu og merkir sá er minnir á eða varar við.
Við notum orðið monitor fyrir athugun á einhverju ákveðnu fyrir-
bæri, sem er endurtekin í sífellu með vissu millibili eða gerð sam-
fellt. Þannig má monitora í fæðingu hjartslátt fóstursins og hríðar
móðurinnar.