Ljósmæðrablaðið - 15.11.2002, Blaðsíða 5

*Eru Ijósmæður
fagstétt ?
Hugmyndir um fagstéttir og hvað einkennir þær
Hildur Kristjánsdóttir
ljósmóðir
Samantekt
í íslensku máli er talað um fagstéttir í mismunandi samhengi. Ljósmæður hafa alla tíð litið
á sig sem fagstétt og vitna gjarnan í söguna því til stuðnings. Skoðað er hvað einkennir
fagstéttir eins og ljósmæður, hvað það er að vera fagmaður, sögu menntunar ljósmæðra og
þekkingargrunn þeirra. Ljósmæður eru að mati höfundar tvímælalaust fagstétt, þær hafa
sérhæfða menntun sem nú er á háskólastigi og sérhæfðan þekkingargrunn sem starfið byggir
á. Þær hafa einnig lögverndað og skilgreint starfsvið, eigið stéttarfélag, eigin siðareglur og
þær gefa út fagtímarit. Veikasti hlekkur stéttarinnar sem fagstéttar er að mínu mati fyrst og
fremst þegar kemur að sjálfræði hennar.
Leitarorð: fagmennska, Ijósmœður, þekkingargrunnur, menntun, lífsstarf
Professionalism, profession, professionals, midwives, knowledge, education.
Hvað er fagstétt?
í íslensku máli er talað um fagstéttir í
mismunandi samhengi. Iðnaðarmenn eru
yfirleitt nefndir fagstétt eða fagmenn og á
síðustu árum hafa flestar heilbrigðisstéttir
tileinkað sér að tala um sig sem fagstéttir og
um fagmannleg vinnubrögð sín og annarra og
sýnist mér enska orðið profession og
professionalism oft fyrirmyndin. I Islenzkri
orðabók (1963) finnst ekki orðið fagstétt, en
talað er um fag, sem námsgrein, vísindagrein,
iðn eða starfsgrein. Einnig finnast orðin
fagkunnátta og fagþekking. Faglegur er að vera
sérfræðilegur, unninn af sérþekkingu og
fagmaður er sérfræðingur, maður, sérlærður
til e-s verks (bls.l 19).
Ensk-íslensk orðabók Amar og Örlygs (1984)
segir enska orðið professionalism vera ; „2.
fagmennska” og orðið profession vera;
„starfsgrein; hvert það starf sem útheimtir
tiltekna sérmenntun,” orðið professional er
sagt vera; „atvinnumannslegur, fagmannlegur,
sem viðkemur sérgrein eða starfsgrein,..., 2.
sérmenntaður,....t.d. lögmennsku, læknisstörf,
prestsskap, kennslu....”og (bls.815). Fyrir ekki
mjög löngu síðan var yfirleitt eingöngu talað
* Þessi grein er ritrýnd
um lækna, lögfræðinga og presta sem hinar
lærðu stéttir eða embættismenn. Hvað varðar
lögfræðinga og presta, þá sýnist mér yfirleitt
ekki talað um þá sem fagstéttir í daglegu tali.
Lögfræðingar gegna margvíslegum störfum
og starfsskilgreining þeirra því ef til vill ekki
mjög skýr. Prestar eru ennþá kallaðir
embættismenn gegni þeir “brauði”, en ég
minnist þess ekki að almennt sé talað um þá
sem fagmenn eða stéttina sem fagstétt, þrátt
fyrir að orðið fagstétt virðist vera að festast í
málinu þegar talað er um háskólamenntaðar
stéttir almennt, rétt eins og um iðnaðarmenn
og aðrar sérfræðilærðar stéttir.
Umræða um heilbrigðisstéttir sem fagstétt, er
ekki ný af nálinni og tengist án efa mikilli
umfjöllun í erlendum fagtímaritum um eínið
á liðnum árum. Ljósmæður hafa litið á sig sem
fagstétt alla tíð og vitna gjarnan í söguna því
til stuðnings. Þó er það svo að þegar þær tala
um sig sem fagstétt er skilgreining þeirra á því
hvað er fagstétt mjög á floti og algengt að talað
sé um “fagið” og “fagleg vinnubrögð” án þess
að það sé skilgreint frekar. Til að átta sig á því
hvað er átt við er ekki úr vegi að skoða
skilgreiningar á störfum ljósmæðra, og fyrir
valinu verður skilgreining sem alþjóðleg sátt
Hildur Kristjánsdóttir
Ijósmóðir.
Deildarstjóri mœðra-
verndar við Heilsu-
gœslustöðina Sólvangi
Hafnarfirði síðan
1995, og aðjúnkt við
Háskóla Islands,
hjúkrunarfræðideild,
námsbraut í Ljós-
móðurfrœði síðan
2001. Meistara-
nemandi við Kennara-
háskóla íslands
Utskrifuð Ijósmóðir frá
Lj ósmœðras kóla
í s lan ds 19 7 9
Hjúkrunarfrœðingur
frá Nýja hjúkrunar-
skólanum 1986,
öðlaðist kennslu-
réttindi sem framhalds-
skólakennari frá
Kennaraháskóla
Islands 1991 og lauk
Dipl.Ed prófi í
Uppeldis o g
menntunarfræði frá
Kennaraháskóla
íslands 2001. Hefur
einnig sótt fjölda
námskeiða við
Nordiska Hdlso-
várdhögskolan í
Gautaborg frá árinu
2000.
Grein þessi er
upphaflega skrifuð
1999 og endurskoðuð
2002.
Ljósmæðrablaðið <
Nóvember 2002 0