Ljósmæðrablaðið - 15.11.2002, Blaðsíða 6

I skilgreiningunni á
Ijósmóðurstarfinu
eru taldir upp eða
leitast við að lýsa
þeim þáttum sem
Ijósmóðurstarfið
felur í sér. Þó
Ijósmœður telji sig
vera fagstétt og sátt
hafi náðst um
skilgreiningu á
hlutverki Ijósmóður,
þarfþað ekki að þýða
að stéttin sé fagstétt,
eða hvað?
hefur náðst um meðal ljósmæðra og
fæðingarlækna.
Skilgreining Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar á hlutverki
ljósmóður.
“Ljósmóðir er einstaklingur sem hefur lokið námi
í Ijósmóðurfrœðum sem er viðurkennt íþví landi
sem það var stundað. Hún hefur lokið náminu með
viðunandi vitnisburði og hlotið löglegt leyfi
viðkomandi yfirvalda til að stunda Ijósmóðurstörf.
Ljósmóðir þarf að geta séð um nauðsynlegt eftirlit,
umönnun og ráðgjöf til kvenna á meðgöngu, í
fæðingu og sœngurlegu, stundað fœðingarhjálp á
eigin ábyrgð og annast nýbura og ungbörn. Þessi
umönnun felur í sér fyrirbyggjandi aðgerðir,
greiningu á frávikum hjá móður og barni, aðstoð
við lœknismeðferð og bráðahjálp ífiarveru lœknis.
Ljósmóðir gegnir mikilvœgu hlutverki í
heilbrigðisfrœðslu og ráðgjöf ekki aðeins jyrir
konur heldur einnigfyrir fiölskylduna og þjóðfélagið
í heild. Hlutverk Ijósmóður œtti að fela í sér
fjölskylduáœtlun, undirbúning fýrir
foreldrahlutverkið, frœðslu fyrir fœðinguna,
umönnun barna og einnig að hluta tilfrœðslu vegna
kvensjúkdóma. Ljósmóðir getur starfað á
sjúkrahúsum, á stofu, á heilsugæslustöðvum, í
heimahúsi eða annars staðar í
heilbrigðisþjónustunnifWHO, FIGO, ICM-1992j ”
(Námsskrá í ljósmóðurfræði við Háskóla
Islands, 1999-2000).
Skilgreiningin íjallar um þrjá þætti samkvæmt
Bergstrom (1997);
1) hún staðfestir að ljósmæður þurfi menntun
í ljósmóðurfræðum sem ljúki með
einhverskonar staðfestingu eða prófi,
2) hún ijallar um og telur upp þau störf og
verkefni sem ljósmæður eiga að geta unnið,
3) hún bendir á hvar ljósmæður geta eða mega
stunda störf sín.
I skilgreiningunni á ljósmóðurstarfinu eru
taldir upp eða leitast við að lýsa þeim þáttum
sem ljósmóðurstarfið felur í sér. Þó ljósmæður
telji sig vera fagstétt og sátt hafi náðst um
skilgreiningu á hlutverki ljósmóður, þarf það
ekki að þýða að stéttin sé fagstétt, eða hvað?
Fagmennska og einkenni fagstétta
Mér sýnist að flestir sem skrifa um fagmennsku,
forðist eins og kostur er að skilgreina hvað sé
fagmennska. Skrifin fjalla frekar um, hvað
einkenni fagmenn, hvað séu fagmannleg
vinnubrögð og hvernig þau séu öðruvísi í dag
en í gær, hvað eigi að leggja áherslu á svo
vinnubrögð verði enn faglegri en þau eru nú,
hvernig sérfræðingar innan hvers fags þróast
eða verða til og hvernig námskrá ætti að vera
svo hún sé líkleg til að mennta fagmenn.
Fræðimenn sem fjalla um fagmennsku nálgast
þennan málaflokk einkum frá tveimur
sjónarhomum.
í fyrsta lagi er gengið út frá því að fagstéttir
séu til og hafi sinn sess í þjóðfélaginu í krafti
sérsviðs þeirra og sérþekkingar og séu
samfélaginu mikilvægar. Þeir skoða hvað
einkennir þær og á hvern hátt þær eru
þjóðfélaginu mikilvægar. í öðru lagi hvort
stéttir sem hafa tileinkað sér fagmannlegar
aðferðir, en tilheyra ekki fagstétt ennþá, séu
það í raun. Og sumir segja að þriðja
sjónarhomið sé til, en það sé að skoða fagstéttir
í sögulegu og þróunarlegu samhengi og sýna
þannig fram á hvernig faghópar breytast og
greina aðlögun þeirra að samfélaginu og innri
breytingar í hópnum (Thorstendahl 1990).
Sagt er að klassiskt tímabil kenninga um
fagmennsku hefjist eða blómgist um eða uppúr
1964 eftir að grein Wilensky’s “The
Professionalization of Everyone?” birtist. Hann
setur fram einskonar skilgreiningu á
fagmennsku og segir að ekki eigi öll störf að
vera fagstörf, heldur aðeins þau störf þar sem
einstaklingarnir hafa öðlast stjórn á þjálfun
sinni, aðgangi að starfinu og vald til að meta
frammistöðu/staðla sína eða árangur af starfi
sínu (Collins 1990).
Kirkham (1996) segir að fagmennska sé innri
vitund eða hugmynd og að fagstétt sé alltaf
búin til og að dulúðin sé að minnka. Aðrir sjá
fagstéttir sem tæki til að skilgreina og stjóma
ákveðnu starfi ekki sem einhveija gerð starfa.
Slíkar skilgreiningar hljóma óeigingjarnar, en
hafa tilhneigingu til að innlima eigin hugmyndir
fagmannanna sjálfra um sig sem fagstétt á
nokkuð hlutlausan hátt.
í skýrslu Howsam o.fl. (1985), “Educating a
Profession”, leitast höfundar við að færa rök
fyrir því að kennarar séu fagstétt og setja fram
12 atriði sem þeir telja að einkenni fagstéttir.
Þessi atriði fjalla um að fagstéttir séu
starfstengd félagsfesti, hver fagstétt fæst við
skilgreint svið starfa, hún býr yfir þekkingu
og ákveðinni fagmexmingu sem ekki er á færi
þeirra sem ekki em fagmenn. Þjónusta við
skjólstæðinga er ákveðin af fagstéttinni sjálfri
og byggir á þekkingu hennar, stéttin hefur
ákveðinn þekkingargrunn, ákveðna menntun
og frammistöðustaðla um þá sem vilja tilheyra
stéttinni. Fagstéttin og einstaklingar innan
hennar njóta mikils trausts og trúnaðar
almennings og hún býr yfir ríkri þjónustulund
og ævilangri skuldbindingu við faglega fæmi.
Hún ber ábyrgð á störfum sínum og hún
skipuleggur sig yfirleitt í skipulögð fagsamtök
sem öðlast ákveðið sjálfræði til að stýra
raunverulegu starfi fagmannanna og
starfsaðstæðum (svo sem inntöku,
menntunarkröfum, prófum og löggildingu,
framgangskerfum, siðareglum og ffamrni-
f. Ljósmæðrablaðið
u i Nóvember2002