Ljósmæðrablaðið - 15.11.2002, Blaðsíða 10

Allt frá því fyrstu
yfirsetukvennalögin
voru sett 1875 varþað
lögfest hverjir mega
starfa sem yfirsetu-
konur og einnig
hvernig undan-
tekningu skuli háttað
sé þess þörf Síðustu
lög um Ijósmœður
voru sett 1984 og þar
er skýrt tekið fram
hverjir megi kalla sig
Ijósmœður og stunda
Ijósmœðrastörf á
Islandi og nú er kveðið
á um að óheimilt sé að
ráða til Ijósmóður-
starfa aðra en þá sem
hafa starfsleyfi
samkvœmt þessum
lögum (Ljósmæðralög
67/1984).
einstök fyrir fagið sjálft og aðeins ljósmæður
eiga að fjalla um og að
c) greinar eins og læknisfræði munu líklega
leitast við að hafa áhrif á umönnun ljósmæðra
og að ljósmæður muni vera betur í stakk búnar
að viðhalda sjálfræði sínu ef þær geta sýnt
fram á að þær hafi sinn eigin fræði- og
þekkingargrunn. Larson (1977) segir að
þekkingargrunnur fagstéttar geti þróast
algjörlega sjálfstætt frá fagstéttinni sjálfri, en
að tenging milli rannsókna og þjálfunar eins
og sé í nútíma háskólum gefi fagstéttum tæki
til að þróa sinn eigin þekkingargrunn.
Námsbraut í ljósmóðurfræðum gæti lent í
einhveijum vandræðum að viðhalda tengingu
á milli kennslu, starfs og rannsókna, vegna
smæðar sinnar. Enginn prófessor er enn í
ljósmóðurfræði og ekki eru tryggð tengsl
rannsókna og starfs. Rannsóknir sem
þekkingargrunnur byggir á hefur hingað til
komið annars staðar frá. Ljósmæður hafa hins
vegar síðustu árum verið að þróa fræðilega
þekkingu. Það má sjá af auknum fjölda
rannsókna þeirra og nýjum tímaritum sem bæði
birta rannsóknirnar og eru vettvangur til
umræðna um þróun og rannsóknir í faginu
(Symon 1996). Óskráður þekkingargrunnur
stéttarinnar berst hins vegar mann fram af
manni, með dæmisögum og reynslusögum
ljósmæðra sem eru dýrmætar og kannski
verðmeiri en sú þekking sem nú þegar hefur
verið skráð.
Sterk tengsl eru milli starfandi ljósmæðra og
námsins þar sem stundakennarar eru flestir
starfandi ljósmæður og svo vegna
umsjónarljósmæðrakerfis. Hlutverk
umsjónarljósmæðra er kennsla nemenda í
verklegu námi, stuðningur við þá ásamt því að
vera tengiliður við fræðilega námið. Byggt er
á sjálfsnámi og gagnrýnni íhugun í starfi,
viðtölum eða umræðutímum með
umsjónarkennara og umsjónarljósmæðrum á
starfsvettvangi. Nemendur þjálfa sjálfstæð
vinnubrögð og halda dagbækur til að skrá
gagnrýna íhugun á atvikum/aðstæðum sem
upp koma og þeim finnst vera lærdómsrík.
Litið er á dagbókina sem hjálpartæki til að
þjálfa sig í klínískri fræðimennsku.
Rannsóknarniðurstöður (evidence based
practice) og sú þekking sem notuð er í starfi
er skoðuð og rædd. Umsjónarljósmæður lesa
dagbækur nemenda, taka þátt í umræðufúndum,
kennsluviðtölum, fylgja eftir skráningu á
námstækifærum og meta fæmi í starfi reglulega
út námstímann. Þær meta einnig í samráði við
umsjónarkennara klínískra námskeiða hæfni
nemenda til útskrifast og stunda ljósmóðurstörf
hér á landi. (Námskrá í ljósmóðurfræði 2001-
2002) Með slíku samstarfi milli skóla og starfs
geta í ffamtíðinni skapast tækifæri til að þróa
rannsóknir í ljósmóðurfræði.
I kaflanum um þróun námsskrár í
ljósmóðurfræði eru hugmyndir um sí og
endurmenntun stéttarinnar og hvernig staðið
skuli að því að styðja umsjónarljósmæður við
að takast á við verkefni sitt (Námskrá í
ljósmóðurfræði 1999-2000). Alma Harris
(1998) segir að gæði kennslu séu nátengd
mikilvægi þess að kennaranum finnist hann
tilheyra faglegu umhverfi þar sem það er
viðurkennt að gæði kennslu eru nátengd
faglegri þróun og vexti (Harris 1998) og er
ekki annað að sjá en að þessi kafli sé í samræmi
við þessa hugsun.
Námsskrá í ljósmóðurfræði virðist vera öflug
stefnumótun fyrir menntun og störf ljósmæðra.
Sem ljósmóðir fagna ég tilkomu hennar og tel
hana vera sterka yfirlýsingu um að ljósmæður
séu og muni vera fagstétt með eigin
þekkingargrunn og starfsgrundvöll. Þar með
er ég ekki að segja að svo hafi ekki verið,
heldur að breyttar hugmyndafræðilegar áherslur
muni styrkja stéttina og auka sjálffæði hennar
til náms og starfa.
Stéttarfélag Ijósmæðra
Ljósmæðrafélag íslands, fag- og stéttarfélag
íslenskra ljósmæðra, mun vera fyrsta
stéttarfélag faglærðra kvenna á íslandi og vel
við hæfi, enda ljósmæður elsta launastétt
íslenskra kvenna, en þær hafa verið
embættismenn allt frá árinu 1762 er Bjarni
Pálsson landlæknir fékk því til leiðar komið
að ljósmóðirin í Reykjavik væri launuð úr
konungssjóði (Helga Þórarinsdóttir, 1984).
Félagið var stofnað 2. maí 1919 að Laugavegi
20 í Reykjavík og voru stofnfélagar 20
ljósmæður. Fyrsta stjórn félagsins samdi lög
félagsins og kemur þar fram að félagar geti
allir orðið sem rétt hafi til að kalla sig
ljósmæður á Islandi, þessi lög ásamt siðareglum
félagsins voru síðan samþykktar á fyrsta
aðalfundi félagsins 1920.
Ljósmæðrafélag íslands berst fyrir bættum
launkjörum og aðbúnaði ljósmæðra í starfi.
Það hefur einnig verið öflugt í að berjast fyrir
endurmenntun ljósmæðra og sinnt útgáfu
fagtímarits og staðið fyrir námskeiðum og
ráðstefnuhaldi í gegnum árin.
Lokun, lögverndun og völd
Allt frá því fýrstu yfirsetukvennalögin voru
sett 1875 var það lögfest hverjir mega starfa
sem yfirsetukonur og einnig hvernig
undantekningu skuli háttað sé þess þörf.
Síðustu lög um ljósmæður voru sett 1984 og
þar er skýrt tekið fram hverjir megi kalla sig
ljósmæður og stunda ljósmæðrastörf á íslandi
og nú er kveðið á um að óheimilt sé að ráða
til ljósmóðurstarfa aðra en þá sem hafa
i a Ljósmæðrablaðið
1 u Nóvember 2002