Ljósmæðrablaðið - 15.11.2002, Blaðsíða 8

Ljósmœðmm erœtlað
að stunda faglega
gagnrýni og starfa
sjálfstœtt.
Þessar áherslur eru í
samrœmi við hug-
myndir Louise
Silverton (1996) um
hvaða viðhorf og
ástœður ættu að liggja
að baki breyttra
áherslna í menntun
Ijósmœðra, en hún
lýsir undrun yfir því
að í Bretlandi skuli
ekki hafa verið
gagnrýnd sú hreyfing
síðustu áratugi að efla
akademískt nám
Ijósmœðra, þar sem
námið sé í eðli sínu
mjög hagnýtt og staða
þess eða virðing
stéttarinnar, œtti ekki
að byggjast eingöngu
á akademískum
árangri. Ef megin-
ástœða þessara
breyttu viðhorfa sé
gagnráðstöfun við
stöðu annarra
heilbrigðisstétta, sé
það ekki góð ástœða.
skólastjóri. Þessar tillögur fengu lítinn
hljómgrunn á Alþingi í íyrstu, aðallega vegna
launakrafna landlæknis fyrir verkið.
Þingnefndin sem sá um málið sneri sér þá til
deildarforseta læknadeildar og bað hann kanna
hvort deildin gæti séð um kennslu ljósmæðrane
manna. Hann svaraði um hæl og lýsti miklu
vinnuálagi á kennurum deildarinnar, en taldi
að deildin gæti kennt nemunum, ríkinu að
kostnaðarlausu ef bætt yrði einu embætti við
deildina. Þetta fékkst ekki samþykkt og náðu
tillögur landlæknis fram að ganga með
óverulegum breytingum (Helga
Þórarinsdóttir, 1984:37-38). Yfirsetukvenna-
skólinn verður til 1912 með lögum í ffamhaldi
af þessum breytingum og er undir stjórn
Landlæknis.
Það er svo ffóðlegt að velta fyrir sér hvernig
hlutverk og starfsumhverfi ljósmæðra væri í
dag hefði nám þeirra farið inn í læknadeild
Háskóla íslands. Við fyrstu sýn sýnist mér
tvennt líklegast, í fýrsta lagi að ljósmæðranám
hefði innlimast í læknanám og stéttin hætt að
vera til, eða að ljósmæður hefðu orðið hálfgerð-
fagstétt (þýðing á semi-profession).
Lög um Ljósmæðra-og hjúkrunarkvennaskóla
íslands líta dagsins ljós, 1932 og er
stjórnskipulag þannig að hjúkrunardeildinni
stýrði hjúkrunarkona, en í ljósmæðradeildinni
var yfirlæknir fæðingardeildar skólastjóri og
yfirljósmóðir Landspítalans aðalkennari. Þessi
stjómskipan helst á menntun ljósmæðra allt til
l.júlí 1994 að lög um Ljósmæðraskóla íslands
frá 1964 voru felld úr gildi og menntunin fór
í Háskóla íslands og hófst þar árið 1996 og er
þá veitt forstöðu af ljósmóður en innan vébanda
þáverandi námsbrautar í hjúkrunarfræði.
Ljósmæðrafélag íslands var mjög virkt í að
hvetja til og hafa áhrif á þessa breytingu á
menntun ljósmæðra. Aðalröksemdir
Ljósmæðrafélags íslands fyrir breytingunni
koma ffam í nefndaráliti 1991 um tillögur um
tilhögun ljósmæðramenntunar. Félagið segir
að ljósmæður þurfi að hafa breiðan
þekkingargrundvöll til þess að takast á við þau
verkefni sem starfsleyfi þeirra veitir réttindi
til. Ennfremur þótti eðlilegt að námið heyrði
undir Menntamálaráðuneytið en ekki
heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið og
væri í tengslum við menntun annarra
heilbrigðisstétta, og að síðustu að þar sem
inntökuskilyrði í námið væri hjúkrunarnám og
hjúkrunarleyfi sem ekki fengist nema með
háskólanámi yrði ljósmæðranám að vera á
sama skólastigi (Nefndarálit um tillögur um
tilhögun ljósmæðramenntunar 1991).
Þrátt fyrir það að einhugur hafi ríkt meðal
ljósmæðra um þessi grundvallaratriði þá hafa
heyrst áhyggjuraddir um að milli fræðilega
námsins, starfsþjálfunar og starfsins sé eða
verði mikil fjarlægð. Þessar áhyggjur heyrast
bæði frá læknum og ljósmæðrum á
starfsvettvangi og skýrast væntanlega hvað
læknana varðar af því að áhrifa þeirra gætir
ekki lengur við námsskrárgerð eða daglegt
starf námsins. Hvað ljósmæðurnar snertir má
velta því fyrir sér hvort þessar áhyggjur
endurspegli að einhverju leyti hvað stéttin er
enn föst í læknisfræðilegri hugmyndafræði,
vegna “uppeldis” í námi og eðlilegri hræðslu
um stöðu sína þegar námið tekur svo miklum
breytingum sem raun er á.
Ólöf Ásta Ólafsdóttir, (1995) forstöðumaður
ljósmóðumámsins við Háskóla íslands, skrifaði
þegar það hófst þar, að í nýrri námskrá væru
náin tengsl fræðilega og starfsþjálfúnarhluta
námsins nauðsynleg og að nemendur verði að
starfa á viðurkenndum heilbrigðisstoíhunum
eða í heimahúsum undir handleiðslu fagfólks
sem er menntað í ljósmóður- og fæðinga-
ífæðum. Ennffemur að nám í ljósmóðurífæðum
muni byggjast á ífæðilegum grunni, klínískum
námskeiðum og starfsþjálfun þar sem
vísindaleg vinnubrögð verða lögð til
grundvallar. Nemendur læri að beita ffæðilegri
þekkingu í starfinu, en í því felist að nota
rannsóknamiðurstöður til að bæta þjónustu til
mæðra og bama þeirra. Ljósmæðrum er ætlað
að stunda faglega gagnrýni og starfa sjálfstætt.
Þessar áherslur eru í samræmi við hugmyndir
Louse Silverton (1996) um hvaða viðhorf og
ástæður ættu að liggja að baki breyttra áherslna
í menntun ljósmæðra, en hún lýsir undrun yfir
því að í Bretlandi skuli ekki hafa verið gagnrýnd
sú hreyfing síðustu áratugi að efla akademískt
nám ljósmæðra, þar sem námið sé í eðli sínu
mjög hagnýtt og staða þess eða virðing
stéttarinnar, ætti ekki að byggjast eingöngu á
akademískum árangri. Ef meginástæða þessara
breyttu viðhorfa sé gagnráðstöfun við stöðu
annarra heilbrigðisstétta, sé það ekki góð
ástæða. Sé ástæðan aftur á móti sú að með því
að þróa greinandi og gagnrýna hugsun í þeim
tilgangi að bæta þjónustu við mæður og börn
þeirra, hver svo sem áhrifin kunni að verða á
öðrum sviðum, horfi málið öðruvísi við. Hún
spyr einnig; erum við að búa til ljósmæðra
yfirstétt, og á þá við að ljósmæður séu
sérfræðingar sem sinna stjórnun og ráðgjöf,
ffekar en að búa ljósmæður undir það að vera
með konum, en enska orðið midwife þýðir að
vera með konum.
Skipulag ljósmóðurnáms
í lögum um Ljósmæðraskóla íslands ffá 1964
var kveðið á um að markmið skólans sé að
veita nemendum sínum menntun til að gegna
ljósmóðurstörfum og skal sú menntun samsvara
þörfum þjóðfélagsins hverju sinni. í 5 grein
laganna er einnig tiltekið hveijar
o Ljósmæðrablaðið
° Nóvember 2002