Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1887, Blaðsíða 58

UM HRAÐA.
J>ar sem um hreifingarhraða er að ræða, er einn liraði
jafnan miðaður við annan að því leyti sem einn maður fer á
einum klukkutíma að eins helming vegar við það, sem annar
getur farið. Seinlætismaðurinn gjörir sjer allt aðrar ímyndanir
um hraða en viljamaðurinn. þessvegna er hjer ekki áttviðhraða
hvers einstaks rnanns, heldurpað, sem kalla mætti meðalhraða.
Jafnvel þótt maðurinn með tilliti til hraða sje hvorki framar-
lega nje aptarlega í flokki’, þegar miðað er við þann flýti, sem
verður fyrir sjónum vorum á jörðunni, í sjónum eða utanjarðar,
þá höfum vjer þó, er vjer lítum á vora eigin krapta, góðanmæli-
kvarða fyrir því, hvað hraði hjá öðrum verum og efnum í náttúr-
unni hefur að þýða. Hvað manninn snertir má gjöra ráð fyrir
því, að meðallagi góður göngumaður gangi. 125 skref á mínútu,
og sje hvert skref talið 28 þumlungar, gengur hann þannig 9000
álnir eða 3/r mílu á klukkutíma; en án þess að misbjóða heilsu
sinni getur göngumaður gengið 8*/s klukkutíma á dag, og getur
þannig gengið yfir 6 mílur daglega. Eins og auðvitað er eru ekki
allir jafngóðir göngumenn. Eins og sveitamenn og bæjarbúar í
stórum bæjum eru beztir göngumenn, af því að þeir eru neyddir
til þess að ganga langa vegu, þannig getur, eins og eðlilegt er,
uppeldi og vani mjög hjálpað til þess að gjöra menn að göngu-
mönnum, eins og t. a.m. rómverska hermenn í fornöld. þeir gátu
gengið 108,000 fet á 5 klukkutímum, og voru það ekki að eins
einstakir menn, lieldur lieilir liðsflokkar. Hersveitirnar í Napo-
leons-stríðunum eru orðlagðar fyrir flýti sinn, en sökum þess, að
hvorki var annazt nægilega um fæði þeirra nje dvöl, Ijetu margir
menn lífið; kostaði þannig einn sigur Frakka fleiri menn, en
einn ósignr kostaði óvinina.
Meðal dýranna er seinlæti snígilsins orðið að orðtæki; hann
fer heldur ekki lengra en 5 fet á klukkutíma. í samanburði við
hann fer maurinn eins og elding, því þótt hann leggi ekkí mikið
undir sig, kemst hann þó 230 fet á klukkutíma. Mjóhundurinn
getur hlaupið 79 fet á sekúndu, og eptir því 12 mílur á klukku-
tíma, ef hann entist til, og mundi hann þannig verða á undan hverri
járnbrautarlest á meginlandi Norðurálfu. Að undanteknum honum
eru lopt- og lagardýr fijótust í ferðum.
Krákan flýgur þannig 25—36 fet á sekúndu og brjefdúfan
jafnvel 48—65 fet; það eru, meir áð segja, dæmi til þess, að
bijefdúfa hefur flogið 474 kilometer*) á 5 klukkutímum 39 mín-
útum, og er það sama sem 79 fet á sekúndu. pó er kondórinn
enn einkennilegri; hann steypir sjer stundum með afarflýti 20,000
fet úr háa lopti til þess að taka bráð sína á ströndinni. Fugl
þessi cr sem risi meðal gamanna; vængjaþan hans er 14 fet, og
hefst hann optast við 10—15,000 fet yfir sjávarmál; þó hefur
Alexander v. Humboldt fundið efsta verustað hans 21,834 fet; er
það svo hátt, að kvikasilfursúlan í loptþyngdarmælinnm er þar
*) Kilometer er 3,100 fet.