Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1887, Page 62

eða 7 mínútum fer það 150 fet, en þennan veg gæti það farið á tæp-
lega einni mínútu, ef það gæti allt af runnið beint og í breiðum
straumum, og þyrfti ekki að fara í þúsund bugður. þiegar ung
stúlka kemst ekld í geðshræringu, slær lífæð hennar 80 sinnum á
mínútu, en við harðan dans slær hún tvöfalt harðar. þ>ar sem
nú 4 lóð af blóði komast á hreifingu við hvern lífæðarslátt, og
ung dansmeyja liefur um 700 lóð af blóði, þá fer blóðið þannig
einu sinni í hring á hverri mínútu við dansinn.
En hversu lítill er þó ekki þessi hraði í samanburði við
hinn mesta hraða, er liægt er að fram leiða með vjelum, t. a. m.
hraða stórrar fallbyssukúlu. Fyrst þegar hún fer út úrfallbyssu-
opinu er hraði hennar um 1600 fet á sekúndu; hún fer með
öðrum orðuni 20 sinnum harðar en fljótasta hraðbrautarlest,
sem fer 90 kilometer á klukkutíma. Jörðin snýst, eins og kunnugt
er, á 24 klukkutímum um möndul sinn frá vestri til austurs, og
af því að hún er næstum kúlumynduð leiðir það, að hver depill
við miðjarðarlínu fer bæði lengst og harðast, en þó er hraðinn
ekki eins mikill og byrjunarhraði falibyssukúlunnar, því að hver
depill við miðjarðarlínu fer 1000 kilometer á 2,2 sekúndum eða
1598 fet á 1,1 sekúndu, en kúlan fer 1600 fet á sekúndu, eins
og áður er sagt. Ef vjer hugsum oss, að einhver kraptur lypti
oss allt í einu upp yfir gufuhvolf vort, og hjeldi oss þar i 24
klukkutíma, þá mundum vjer líta margt óviðjafnanlegt í kring
um oss. Ef vjer byrjuðum kl. 12 á hádegi yfir Kaupmannahöfn,
mundi eptir klukkutíma suðurhluti Englands fara fram hjá oss, og
vjer þar á eptir sjá skipin hingað og þangað um Atlantshafið.
Hjer um bil kl. 6 mundum vjer sjá Bretaeignir í Norðurameríku
fyrir neðan oss, og skógarflæmin í Klettafjöllum; á 13. tímanum
mundi Siberia vera á ferð fyrir neðan oss, og vjer mundum sjá
Stanavoifjöllin í fjarska; á 22. tímanum mundi Moskau fara fram
hjá, og eptir 24 klukkutíma mundi hringferðin vera á enda.
Hefðum vjcr verið yfir miðjarðarlínu, mundi á sama tíma lína,
40,073,368 kilometer á lengd, hafa hreifzt á fram fyrir neðan oss.
Auk hinnar daglegu hreifingar jarðarinnar, tökum vjer einnig
þátt í hinni árlegu hreifingu hennar í sólkerfinu — 4 milur á
hverri sekúndu — kring um einn miðdepil, sólina, sem er 20
milliónir mílna í burtu, og vjer höfum þannig á hálfu ári farið
í hálfhring, sem er yfir 40 milliónir mílna að þvermáli; er sú
vegalengd í samanburði við 1000 fet eins og 3 ár í samanburði
við eina sekúndu; þyrfti járnbrautarlest, sem keyrði sí og æ 10
mílur á klukkutíma, 380 ár til þess að komast þann veg.
Yjer höfum nú þegar talað um afarmikinn hraða, en þó
höfum vjer, eins og kunnugt er, enn meiri hraða, þar sem er
hraði ljóssins. þ>að fer 42,000 mílur á sekúndu; getur það þannig
farið^ 7J/i sinnum kring um jörðina á einni sekúndu, og er að eins
8 mín. 12 sek. frá sólinni til jarðarinnar. Til þess að komast
þennan veg þyrfti fljótasta hraðbrautarlest, er aldrei stæði við, 190 ár,
fallbyssukúla 91/» ár, jörðin 5 millionir sekúndna eða 58 daga,
sólin sjálf 2,728,000 sekúndna eða 317* dag; rafurmagnsneistinn
þarf til þess b'/t sekúndur. Frá hinni björtustu fastastjörnu,
(58)