Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1887, Síða 70

SMASÖGUR.
Allt heimslán er fallvalt!
(sic transit gloria mundi!)
Um rniðbik síðustu aldar, rendu sumir grun í, að mikil
bylting væri í vændum. Voltaire og Rousseau, sem hafa átt
einna mestan þátt í undirbúningi hennar, boða hana með vovæn-
um fögnuði, með sönnum og alvarlegum spásagnaranda.
Voltaire segir þannig í bijefum sínumá einum stað (1764)::
»Jeg sje af öllu, að sáðkorn byltingarinnar hafa þannig fest rætur,
að ekki getur hjá því farið, að hún komi, en jeg mun ekki fá
þá gleði að vera sjónarvottur hennar. Menntunarneistinn hefur
svo gripið um sig, að það mun kvikna í við fyrsta tækifæri, og
þá verða falleg læti. Unglingarnir eiga gott: |>eir fá að sjá
skrítna atburði«.
Rousseau segir svo með enn meiri andagipt: »Byggið ekki
á því núverandi fyrirkomulagi mannfjelagsins, en munið eptir, að
þetta fyrirkomulag er undirorpið óhjákvæmilegum byltingum, og
að það er oss ekki unnt, að sjá þá byltingu fyrir fram eðabægja
þeirri burt, sem getur komið yfir höfuð barna vorra. Hinn hái
verður lágur, sá ríki verður fátækur, konungurinn verður þegn.. •
Urslita- og byltingaöldin er í nánd«.
Báðir þessir miklu menn dóu sama árið (1778); einum
áratug síðar rættust spádómar þeirra: »syndaflóðið» skolaði burt Á
rammbyggilegum borgum, kirkjum, klaustrum og hásætum; ofan
á sigldi hin nýjaNóaörkmeð merki þriðju stjettarinnar, og engum
var veitt innganga í hana, nema með því móti, að hann særi
hennar guði hollustueið. jpegar vatnið fór að rjena, stökk Na-
poleon lít úr örkinni eptir arnarungum sínum; liann tíndi saman
hásætisbrotin og íklæddist konunganna silki og purpura, settist
síðan á veldsstólinn, og gaf guði dýrðina. En einnig hann varð-
drukkinn, augu hans döpruðust, og vinir hans fóru í kringum
hann. Hann var fluttur út á reginhaf, og settur þar á eyðiklett
hann var ekki lengur drottins smurði, því hann hafði beðið ósigur
í nokkrum bardögum og verið svikinn; »guðsnáð« varþáútbýttí
Vínarborg; þar sat spekinnar ráð í hægindastólum. Hinir lög-
mætu konungar, sem komu á eptir, fengu að kenna á fallvaltleik
• guðs náðar«; 1 dó ásóttarsæng, 2 voru reknir úr ríki. Napoleon
þriðji ljet prestana lesa drottni lofgjörð yfir stjórnarglæp sínum, —
og ríkti lengst! Hann bvíslaði þessum orðumí eyra konunganna:
»Sagan hrópar hátt til yðar: »Gangið í broddi hugmynda aldar
yðvarrar, og þær munu fylgja yður og styðja; ef þjer gangið á
eptir þeim, draga þær yður með; ef þjer gangið á móti þeim,
steypa þær yður!« — Keisarinn beið ósigur — náðin var úti!
Hátignin er síðan hjá þjóðinni, sem upp á eigin ábyrgð velur sjer
forseta. 100 ára hátíð stjórnarbyltingarinnar verður haldin hátíðleg
í París með allsherjarsýningu 1889. Svb.
(66)