Dagblaðið Vísir - DV - 06.11.2004, Qupperneq 41

DV Helgarblað
LAUGARDAGUR 6. NÓVEMBER 2004 4T*
nokkuð sem ekki er svikin vara. Svo
er ekkert gaman að vinnunni nem%*.
maður hamist og leggi sig fram.
Leiðinlegt eitthvert dútl, að manni
leiðist...“
Þráinn veit sitthvað um byssur og
verklag í löggunni. En var eins mikil
rækt lögð við að stúdera viðskipta-
hætti? Til dæmis ef Haraldur á sér
fyrirmynd af holdi og blóði (sem lík-
lega margir vilja meina) þá lætur
hann sér fátt fyrir brjósti brenna og
grallaralaust ef þannig háttar til.
„Einhver mesta blessun undan-
farinna ára er Intemetið. Heimsins
stærsta bókasafn. En maður verður •
að leita í hrúgunum og engin spjald-
skrá til. Ég lagði á mig heilmikla
vinnu, leiðinlega og skemmtilega, og
fékk meira að segja sagnfræðing mér
til aðstoðar við að draga saman efrú
um þær þjóðfélagsbreytingar og þá
tíma sem runnu upp þegar Sovétrík-
in liðuðust sundur. Afskaplega fróð-
leg lesning. Merkilegt að sjá að sumt
í þessari fjarlægu sögu þessa mikla
stórveldis sér maður enduróma í at-
burðum sem em að gerast hér og nú.
Eins og einkavæðingin. Hún er ekki
eins og einkavæðingin við hrtm Sov-
étríkjanna en mjög margt sem er
svipað."
Það var og. Oligarkamir, hinir
nýju peningamenn og svo sílóvík-
arnir, hið gamla pólitíska vald, er til á
íslandi ekkert síður en Rússlandi.
„Þessi gömlu fyrirtæki, þessi
gömlu pólitísku völd, þetta er hrunið
og nýir menn standa uppi með millj-
arða í lúkunum. Pólitískir valdhafar
ná ekki upp í nefið á sér fyrir reiði.
Líttu á Jón Ásgeir og Davíð. Einhver
búðarstrákur orðinn svona afskap-
lega ríkur og Davíð veit ekki hvaðan
á sig stendur veðrið. Þetta er ótrúlegt
að sjá."
Rússneska mafían
Og Þráinn lagði sérstaka áherslu á
að lesa sér til um þetta fyrirbæri sem
menn kalla rússnesku mafi'una.
„Erfitt hugtak að nálgast. Má með
fullum rökum segja að þetta fyrirbæri-
sé ekki til, og öfugt. Þetta er samheiti,
orð sem er notað yfir skipulagða
glæpastarfsemi og fjölmargir aðilar
sem koma að því með einum eða
öðmm hætti. Þetta er ekki eins og
venjulegt fyrirtæki sem heldur árs-
fund og hluthafar greiða atkvæði.
Þetta er meira eins og skæruliðasveit-
ir og ættbálkar sem lúta ekki neinni
einni yfirstjóm. Þessi rússneska maf-
ía er stórmerkileg, merkilegri en sú
ítalska, þar sem sveitapiltar em
óvænt komnir til Ameríku og vita
ekkert í sinn haus. Mesta lagi að þeir
geti hringt í ömmu sína á Sikiley.
Rússnesku mafi'ósamir em miklu al-
þjóðlegri, af margvíslegum þjóðum,
til dæmis gyðingar sem hafa flust úr
landi, skotið rótum mjög víða, í Evr-
ópu, ísrael og náttúrlega mjög öflugir
í Bandaríkjunum. Þetta lið myndar
miklu sterkara og alþjóðlegra
tengslanet heldur en nokkm sinnum
hin ítalska gerði og gerir. ítök um all-
an heim, sem veldur því að allar að-
gerðir þessa liðs em rrúklu alþjóðlegri
og nútí'malegri en uppátæki ein-
hverra einangraðra sveitapilta frá
Sikiley.
Meðan ég var að skrifa þessa bók,T
þá fannst mér nánast grátbroslegt að
frétta af því að einhver hópur manna
hefði verið að pukrast við að sökkva
líki af manni frá Eystrasaltslandi
stútftúlu af eiturlyfjum í einhverri
höfn á Austfjörðum. Þetta er ekki
sama og setja sokkabuxur yfir haus-
inn á sér, ryðjast inn í banka og
heimta perúnga. Nútímalegri starf-
semi.“
Þráinn telur nauðsyn á því að
menn ræði málin. Og þá ekki síst það
sem flokkast pndir feimnismál. í
byrjun bókar rhá finna þessa tilvitn-
un í George Orwell: „During times of
universal deceit, telling the tmth
becomes a revolutionary act.“ Við
hins vegar ljúkum þessu viðtali með
spurrúngunni hvort þetta sé einhver
leynilykUl að lykilrómani?
„Þetta er kannski yfirlýsing frá
mér. Menn eiga að reyna að ganga
uppréttir héma í sínu heimalandi og
segja það sem þeim sýnist. Mér leið-
ist þetta pukur og muldur og baknag.
Miklu betra og heilbrigðara er að fólk
tali opinskátt saman. Að umræðan sé
hreinskiptin og opinská." 3»
jakob@dv.is
f/e/HÍtf/*
(ff) /ytf/ff /j(j(j/if/t(f
heimsókn til eins slíks snemma á
þessu ári, þar finnast blaðamenn og
þjóðfélagsgagnrýnendur hauslausir
úti í skógi. Ég veit ekki, samt em þeir
að gagnrýna þjóðfélagið þangað til
tekinn er af þeim hausinn. í þessu
mjúka þjóðfélagi, væri ekki mikið í
mann spunnið ef maður þyrði ekki
að segja skoðun sína."
En svo virðist sem hér ríki ótti, likt
og áður sagði fór ekki mikið fyrir lát-
um í tengslum við sölu ríkisbanka
sem fór á 12 milljarða en var skömmu
síðar metinn á 60.
Má þá ekki segja að fæstir þorí að
segja sína skoðun?
„Jú, það er gífurleg skoðanakúgun
á þessu landi og sjálfsritskoðun sem
sennilega er versta tegund ritskoð-
unnar. Sumpart er þetta vegna spill-
ingar í viðskipta- og stjómmálalífi
landsins sem hefur viðgengist lengi.
Nýjasta dæmið um þetta em oh'ufé-
lögin sem í besta falli em búin að
stela 40 milljörðum af fólki - rétt sí
svona. Og móralhnn er sá að borgar-
stjórinn, sem tók þátt í því spili, fólk
veltir því fyrir sér hvort hann eigi
nokkuð að segja af sér? Mórallinn er
svona. Auðvitað er spilling héma
grasserandi."
Ekkert einsdæmi er að menn séu
spilltir og Þráinn telur spillingu trú-
lega finnast víðast. Og skoðanakúg-
unin stafar ekki síst af hinrú miklu
nánd á íslandi, þar verða menn að
fara með veggjum.
„Það er svo stutt leið, frumskógar-
trumbumar berast um allt landið. Ef
menn em taldir ótraustir eða hæpnir
er þeim útskúfað og þeir fjarlægðir
frá kjötkötlunum. Umsvifalaust. Á
annarri eyju í Evrópu, Sikiley, er mik-
ill spilling. Og ef menn gera eitthvað
voðalegt hverfa þeir og er þá rauð
blóðklessa fyrir aftan stólinn þeirra.
Héma em engar blóðslettur upp um
alla veggi. Hins vegar hverfa menn úr
stólunum. Ekki blóðsúthellingar
heldur mannúðlegra hvarf. Tukta má
fólk til án þess að taka af því haus-
Tjáningarfrelsið að breytast í
teoríu
Þó svo að Þráinn boði málfrelsi,
praktiseri það með bók sinni, þá
hlýtur maður einhvem veginn að ef-
ast um að húnum djarfa höfundi sé
svo rótt sem hann vill vera láta.
Rússneska mafían kemur til að
mynda við sögu. Er hún komin til
landsins íraun og veru?
„Það gæti nefnilega vel verið.“
Gæti ekki veríð að þessi bókmuni
koma þér illa, að þú verðir tuktaður
til, þó ekki verði tekinn af þér haus-
inn?
„Ábyggilega. En á langri leið hefur
margt komið upp á. Maður lærir að
láta hverjum degi líða sína þjáning.
Ef ég ætti að eyða tímanum í að velta
fyrir mér þeim óförum og slysum
sem ég gæti lent í hefði ég ekki fóta-
vist lengur. Það væri lífshættulegt að
fara fram úr.“
Þú erthins vegarað fara inn á svið
sem menn hafa ekkihafthátt um?
„Einhver verður að rjúfa þögnina.
Ég er ekki að segja að allt sem mér
dettur í hug sé satt og rétt - heilagur
sannleikur og þar fram eftir götun-
Góð matreiðslubók
hefur ótvírætt meira
gildi en vond Ijóða-
bók. Góð glæpasaga
er miklu merkilegri en
tilvistarkreppulýsing
einhvers innhverfs
höfundar.

um. En mér finnst satt og rétt að láta
uppskátt um það sem maður er að
hugsa og velta fyrir sér. Ég hef ekkert
yfirleitt á réttara að standa en hver
annar. En mér finnst nauðsynlegt að
nota þetta tjáningarfrelsi sem við
höfum. Annars er hættan á því að
verði með það eins og neitunarvald
forsetans. Ef ekki notað verður það
að einhverri teoríu. Iikt og einhveijir
menn voru famir að efast um rétt
forsetans til að neita lögum staðfest-
ingar. Þetta dásamlega frelsi sem við
höfum verður að gilda á fleiri stöð-
um en í viðskiptum. Líka í andlegum
viðskiptum. Ekki eru það bara pen-
ingamir sem eiga að vera frjálsir.
Fólkið á að vera frjálst líka.“
Þegar hér er komið sögu hamast
blaðamaður á lyklaborðinu til að ná
niður hinum vísu orðum og þá
hrekkur upp úr Þránni: „Heyrðu,
hvert ertu kominn með mig? Þetta er
farið að minna á samtal tveggja
þýskra heimspekinga á nítjándu
öld.“
Þá er kannski rétt að hægja aðeins
á ferðinni.
Oliaarkar á íslandi
hg
Dauðans óvissa tíma þakkar
höfundur hinum ýmsu lögreglu-
mönnum aðstoð við gerð bókarinn-
ar. Og það fer ekkert á milli mála að
mikil vinna hefur verið lögð í hana.
„Ég vinn þetta af eins miklum
heiðarleika og samviskusemi og mér
er frekast unnt. Ég skulda lesandan-
um, þeim sem kaupir bók eftir mig,
það að ég hafi í það minnsta gert
mitt besta svo hann fái í hendurnar
Á næstunni kemur út bók sem á eftir að vekja mikla athygli. Hún
heitir Dauðans óvissi tími og er eftir Þráin Bertelsson. Hún er þad
sem heitir lykilróman. í bókinni eru persónur sem augljóslega eru
byggðar á Björgólfi Guðmundssyni og ferli hans og Kára Stefáns-
syni auk þess sem Davið Oddsson, Björn Bjarnason og Ólafur
Ragnar Grímsson og fleiri „koma við sögu". Sú mynd sem dregin
er upp afþessum mönnum og þeim umbrotatímum sem Þráinn
lýsir er ekki hugguleg. Höfundurinn kallar eftir umræðu með bók-
inni þótt hann geri sér Ijóst að hér ríki skoðanakúgun.