Dagblaðið Vísir - DV - 15.03.2005, Blaðsíða 33

DV Menning
ÞRIÐJUDAGUR 15. MARS 2005 33
Stóru bamasýningamar em
stærsta tannhjól leikhúsanna
stóru. Varla em Dýrin í Hálsa-
skógi hætt eftir nær tveggja ára
göngu en Klaufar og kóngsdætur taka
við og verða á sviðinu einu sinni til
tvisvar í viku frá að næstu áramótum -
hið minnsta. Lína tórir fram í apríl uppi
í Borgarleikhúsi en þá kemur KaEi á
þakinu á svið og verður sýndur fram á
sumar, spái ég og kemur aftur á fjalim-
ar næsta haust og flýgur ffam yfir jól.
Aldursmörk
Það er sjaldan spurt fyrir hvern
þessar sýningar séu. Víst draga þær að
þúsundir áhorfenda og sælgætissalan
mokar inn aurum. Bæði Dýrin og Lína
vom vel yfir klukkustund fyrir hlé og
sýndi dæmalaust dómgreindarleysi
leikstjóranna og leikhússtjóranna.
Börn á skólaaldri hafa ekki þolinmæði
til að sitja svo lengi, börn á leikskóla-
aldri enn síður. Á barnasýningum sem
ég hef sótt síðustu vikur hefur þess
gætt að leikhúsin hafa afar óljósa hug-
mynd við hvern er verið að tala: Örn
Árnason var í Klaufunum með part af
árshátíðarprógramminu sínu. Var það
fyrir börnin eða foreldrana? Maður
beið bara eftir smá neðanþindar-
húmor og Davíðskollunni.
Glamúrog skraut
Böm em afar mismunandi mót-
tækileg fyrir leiksýningum eftir aldri.
Leikhúsin verða að fara að átta sig á því
að aldurshópurinn frá tveggja til tólf er
ekki einn og sami hópurinn og miða
vinnslu verkeíha og val við það. Ekki
verður endalaust hægt að bjóða uppá
velskreyttar rjómatertur sem allir geta
nartað í og láúð sem veislan sé bæði
skemmtileg og veitingarnar miklar og
hollar. Böm þurfa annað og betra en
glamúrkenndar skrautsýningar á stór-
um sviðum. Þau þurfa efni um sitt líf en
ekki skrök um Línu eða litla stúlku sem
seldi eldspýtur. Og leikhúsið bregst
þeim um slík verk ár efúr ár og býður
uppá hávaðasamar skrautsýningar og
láú enginn sér það detta í hug að það sé
hollt veganesú í leikhúsupplifun eitt og
sér.
Bara fyrirfullorðna
Og ef leikhússtjórar stóm leikhús-
anna æúa eina ferðina enn að afsaka sig
með því að þetta sé jú það eina og sem
fólkið vill þá er það bara bull. Þau Tinna
og Gíó, Hilmar og Magnús geta rétt eins
keyrt liúar sýningar með einum, tveim-
ur leikurum eins og Pétur Eggerz gerir
árið um kring. Þau geta sótt og sýnt
ókeypis árið um kring á öllum stigum
grunnskólans. Fyrst halda má úú
þriðjaflokks sýningum fýrir fullorða fyr-
ir hálfum sölum sem kosta hátt á annan
tug milljóna, jafhvel þó verkin séu eftir
íslenska höfunda.
Sniðugar stelpur
Klaufar og kóngsdætur er snottir
leiksýning. Samtölin em ósköp rýr en
oft fyndin, krökkunum þóttu þau
skemmtileg. Söngvamir í verkinu fóm
held ég fyrir ofan garð og neðan og
frumsamin lög em óttalegt hnoð. Ýmis
önnur tórflist em notuð sem skraut og
prýðilega leikin. Leikhópurinn stendur
sig prýðilega: senuþjófar fáir á ferli og
enn í böndum. Hlutverkin buðu enda
ekki uppá mikið sjónarspil persónu-
leiks, ekki einu sinni trúðleiks. Þó tókst
Unni Ösp að blása lífi í einlitar prinsess-
ur og sagði sína fyrstu replikku í Þjóð-
leikhúsinu: „Mamma og pabbi."
En Unnur hefur kómíska takta og
sýndi þá þama. Minna fór fyrir Þórunni
Lár, en Arnbjörg er sniðug. Allar þrjár
em kómískar leikkonur og ættu að fá
tækifæri til að takast á við bitastæðari
parta í slíkum texta. Örn var minnst á,
annar spaugari er Kjartan sem var flott-
ur Hans klaufi, Björgvin Frans
skemmtilegur svínahirðir: þeir Randver
og Sigurður Skúlason unnu samvisku-
samlega með það sem þeir fengu þó
ekki tækist Sigurði að blása lífl í mærð-
arfullan skáldskap um liúu stúlkuna
með eldspýturnar.
Brúður góð viðbót
Verkið ber allmikil spunamerki og
þrátt fyrir litríka umgerð sést langar
leiðir að ekki má leikmynd taka of mik-
ið pláss á offullu sviði Þjóðleikhússins.
Búningar Þórunnar vom skrauúegir og
öll er sýningin fjömg og hélt vel athygli
áhorfenda sem vom frá tveggja til ferm-
ingar og þaðan af eldri. Hún er heldur
ekki of löng. Prýði hennar em brúður
Bemt Ogrodnik og mikið dæmalaust er
gaman að hann skyldi vera kallaður til.
Væri nú ráð að nota þann hæfileikam-
ann í mörg verk og margvísleg í þessu
húsi og jafnvel skoða þann möguleika
að blása lífi í brúðuleikinn í Þjóðleik-
húsinu í samfeUdu starfi sem ekld hefur
verið gert enn.

Barnasýning næstu missera í Þjóðleik-
húsinu er samsett úr nokkrum ævin-
týrum H. C. Andersen en á þessu ári
fagna Danir því víða um heim aö tvær
aldir eru liðnar frá fæðingu þessa sér-
kennilega höfundar sem naut þess að
sitja í faðmi borgarstéttar konungs-
veldisins og hæddi hana um leið. Eru
sögur hans i rauninni efni fyrir börn?
Þjóðleikhúsið sýnir á Stóra sviði:
Klaufar og kóngsdætur eftir ævin-
týrum H.C. Andersen. Höfundar: Ár-
mann Guðmundsson, Sævar Sigur-
geirsson og Þorgeir Tryggvason.
Tónlist: Ármann Guðmundsson og
Þorgeir Tryggvason. Leikstjórn og
sviðshreyfingar: Ágústa Skúladótt-
ir. Aðstoðarleikstjórn og sviðshreyf-
ingar: Aino Freyja Jarvala. Leik-
mynd: Frosti Friðriksson. Búningar
Þórunn E. Sveinsdóttir. Tónlistar-
stjórn: Jóhann G. Jóhannsson.
Brúður og brúöustjórn: Bernd
Ogrodnik. Lýsing: Páll Ragnarsson.
Leikendur: Sigurður Skúlason, Örn
Árnason, Arnbjörg HlifValsdóttir,
Unnur Ösp Stefánsdóttir, Kjartan
Guðjónsson, Randver Þorláksson,
Björgvin Frans Gislason, Þórunn
Lárusdóttir. Frumsýning 13. mars.
Leiklist
Verkið eftir...
Þegar Ágústa Skúladóttir leikstýra
var beðin að endurtaka sina umtöluðu
sviðsetningu Grimmsævintýra og þeir
Þorgeir, Átmann og Sævar falbuðu
samskonar hugmynd mátú ljóst vera að -.
verkið var ósamið, en fara höfundamir
ekki grafgötur með það í kynningum.
Þeir hafa lengi verið dyggir þjónar
Thah'u á áhugamannasviðum víða um
land og em hugkvæmir og skemmtileg-
ir í sínu sprelli en æúa þeir að verða al-
vöm eða er þetta bara tómstundagam-
an? Því verða þeir að svara fyrir sig.
Verkið þeirra samanstendur af nokkuð
mörgum sögum Hans Kristjáns. Reynd-
ar man ég ekki betur en Fömnauturinn
fyrirfinnist í safni Asbjörnsen og Moe,
en sú saga var fullorðnust að efni og
óhugnanlegust þess efnis sem á borð
var boðið þótt hér væm höggnir hausar
og menn hengdir.
Óhugnaður er jú virkur þáttur í hfi
barna og draumum. En leikskáldin eiga .
erindi. Margt í texta þeirra lifði, þó sýn-
ingin væri mikið drifin aúröfnum og
sögumannsfrásögn.
Niðurstaða
Þetta er semsagt skemmtileg sýn-
ing, svoh'tið ofhlaðin svona til öryggis
en gengur skipulega fram og sýnir að
Ágústa er drífandi leikstjóri með fal-
legar hugmyndir. Hún vekur samt enn
þá spurningu sem áður var minnst á:
Verða leikhúsin sem hafa ekki mest
fjármagn til að sinna yngsta áhorf-
endahópnum af meiri alvöru, verður
ekki Þjóðleikhúsið sérstaklega að huga ,
vel að því hvernig má bæta fyrir
rjómatertuaustur undanfarinna ára-
tuga?
Páll Baldvin Baldvinsson
Liza Marklund geysist aftur inn á
íslenskan bókamarkað fyrir úlsúlh
þýðanda síns og útgefanda hér á
landi, önnu Ragnhhdar Ingólfsdótt-
ur. Skammt er síðan Úlíurinn rauði
kom út og fyrri bækur Lizu hafa selst
vel hér. Hún er snjah spennusagna-
höfúndur sem tekur þráðinn frá
þeim Sjöwah og Wahloo, irmréttar
krimmana sfna inn í félagslegan
veruleika velferðarrikis sem komið er
að fótum fram. Þessi saga, Hulduslóð
er endurrituð saga hennar frá 1994
og byggir á frægu máh sem fáir vissu
af þarúl Gömda kom út.
Ekki er mér ljóst hversu gagnger
endurritun hefur átt sér stað á verk-
inu. Sú vissa að hér fari fram sögu
sem byggir á staðreyndum og th-
teknu máh setur lesanda í stellingar.
Furðan um framgang málsins ahs,
örlög fjölskyldunnar sem hér segir
frá og mátdeysi kerfisins vekur í
senn undrun og ótta, en sagan er að
öðru leyú sniðin efúr næsta hefð-
bundnum spennusögum þar sem
fyrstu persónu frásögn ræður ríkjum
og öll framvindan gerist í hennar
reynslu.
Söguefnið vakú tortryggni mína;
hér bæúst við enn ein sagan af mis-
yndismanni af arabískum uppruna
og hörmulegu framferði hans í hú-
um smábæ sænskum. Aðalpersóna
sögunnar hefur tekið þátt f aðstoð
við flóttamenn frá harðstjómarlönd-
um og vegna þeirra afskipta kemst
hún í kynni við ungan glæsilegan
mann sem segist vera Líbani. Það
takst með þeim ásúr, hún verður
ófrisk, maðurinn villir á sér heimhd-
ir og reynist vera afar ofbeldissinn-
aður smáglæpamaður með harka-
lega fortíð. Þegar konan skhur við
hann hefct löng og ströng barátta
með láúausum ofsóknum og mis-
þyrmingum, ógnunum og jafiivel
morðúlraunum.
Er sú saga öll með ólíkindum en
af þeim húu kynnum sem fá má af
opinberri umræðu um umsátur af
þessu tagi, sem finna má í húum vísi
hér á landi, virðast stjómvöld víða
eiga í miklum erfiðleikum með að
höndla slík mál. Getuleysi sænskra
yfirvalda verður algert þegar hin of-
sóttu verða að fara huldu höfði rétt
eins og skjólstæðingar aðalpersón-
unnar forðum og fyktar sögunni
með því að fjölskyldan verður að
flýja land. Ofeóknarmaðurinn er
áfram úl vandræða, siðblindur smá-
glæpamaður í sænskum smábæ og
baggi á samfélaginu.
Liza er feer spennusagnahöfund-
ur og henni tekst að glæða aha sög-
una spennu og ógn. Barátta ungu
konunnar fyrir frelsi og á endanum
lífi fjölskyldunnar er átakamikh og
þrengingar þær sem fóhdð má líða
ótrúlegar. Erindi sögunnar í sam-
hengi þýðingar og útgáfú hér á landi
er að tengja þessa reynslu við ofbeldi
innan heimihs, henni fyktar nánast
með leiðbeiningum frá Stígamótum
hvað sé th bragðs þegar þess háttar
ofbeldis fer að gæta innan heimhis.
Bókin ætú því ekki aðeins að verða
körlum og konum th leiðbeiningar
um andstreymi af þessu tagi, heldur
líka að varpa ljósi á aðstæður þeirra
sem hrekjast um fyrir skapbresú of-
beldismanna.
Þetta er því þarft rit f mörgum
Liza Marklund:
Hulduslóð - Gömda.
Þýðandi: Anna
Ragnhildur Ingólfs-
dóttir
Ari- útgófa
2005
395 bls.
Verðkr. 1790
Bókmenntir
skilningi öðrum en afþreyingunrú
einni, því sagan er spennandi og vel
sögð og hjartnæm þegar kemur að
fysingum á því hvemig bam brotnar
undan fargi ofbeldisins á flótta.
Þetta mvm vera fyrri hluú þessa
verks og er þess að vænta að síðari
hluúnn komi út í haust. Anna á
þakkir skyldar fyrir að halda verkum
systur sinnar frá Svíþjóð svo vel að
íslenskum lesendum og þeir verða
ekki sviknir af þessari spennusögu
frekar en hinum öhum sem út hafa
komið þótt söguefnið sé hér með
öðrum hætú: sannara og á köflum
óbærilegt í lestri.
Páll Baldvin Baldvinsson