Dagblaðið Vísir - DV - 19.05.2005, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 19. MAÍ2005
Menning DV
Úthlutað ur
Menningarsjóði
Gamli Menningarsjóðurinn sem
Jónas frá Hriflu stofnaði og var um
árabil I senn styrkja-, listamanna-
launa- og útgáfufýrirtæki Islenska
lýöveldisins er enn til og er núna
notaður til að styrkja ritun og útgáfu
menningarverka. Stjórn sjóðsins er
sklpuð af Alþingi og sitja þar á palli
þau Bessí Jóhannsdóttír.Jakob Frí-
mann Magnússon og Kári BJarna-
son. I fyrradag var tilkynnt um út-
hlutun þessa árs og voru veittar
rúmar 17 miljónlr til 69 aðila.
Stærstu styrkirnar, upp á hálfa milj-
ón króna,fá verkefnin Stjórnarskrár-
bókin eftir ýmsa höfunda,
verk um ísland og
skáksögu heims-
ins, safn af ræð-
um og fyrlr-
lestrum Mattí-
asar Jóhann-
essen.Fjögur
hundruð þús-
und krónur fara I
hvern eftirtal-
inna:ævisögu
JónsúrVörsem
Magnús Bjarn-
freðsson er að skrifa, verk um Iff og
Ijóð Davfðs Stefánssonar eftir Erling
Sígurðsson, hljóð Brennu-Njálssögu
fær viðbótarstyrk, útgáfa á ein-
söngslögum Páls ísólfssonar er
styrkt Ifka og málnotkunar og hug-
takabók Jóns Hilmars Jónssonat.
Magnús Bjarnfreðs-
son skrifar ævisögu
Jóns úr Vör
Smærri styrkir, 300-100 þúsund, eru
fjölmargir: sunnlenskar þjóðsögur,
ævisaga Guð-
mundarStein-
grlmssonar
trommu-
leikara, rit-
gerðasafn
um ný við-
horf f utan-
rlkismálum,
úttekt á sög-
umGuðrúnar
Helgadóttur, ævi-
saga Þorsteins M.
Jónssonar, bóka-
útgefanda og
bókasafnara með meiri sem Viðar
Hreinsson vlnnurað.fimmta bindi
bókmenntasögu Máls og menning-
ar er styrkt og ævi Hannesar Haf-
stein eftir Gunnar Friðriksson. Böðv-
ar Guðmundsson hyggur á útgáfu
þriðja bindir bréfa úr Vesturheimi og
væntanlegt er Ijóðasafn Jóns Ara-
sonar biskups.
Guðrún Helga-
dóttir lendir und-
írhnff bók-
menntafræðinga.
Margvfsleg og fjölbreytlleg efni ein-
kenna listann sem ógetið er um.
Augljóslega er
margt fróölegra
texta á leið til
útgáfu sem
horfatil
mennlngar-
legs auðs og
bókaútgef-
endur treysta
sér ekki f nema
Hannes Hafstein á með tilstyrk úr
frfmerki en kemur sjóðum skatt-
brátt á bók. borgara. Spyrja
má hvort safn
kveðskapar um skák á erindi á mark-
að sérstaklega, eða tfmarit á borð
viö Andvara og Hugin eigi rétt á slfk-
um styrkjum. Latfnukvæði Brynjólfs
biskups verða lesin af fáum sér til
skemmtunar. Má f raun spyrja hvort
margt efni á styrkjalistum Menning-
arsjóðs eigi ekki frekar heima á vef-
sfðum en á bók.
Áður óþekkt safn verka og persónulegra muna Friedu Kahlo hefur fundist í Bláa hús-
inu, heimili hennar síðustu æviárin. Þar á meðal er einkasafn sem telur hátt í 26 þús-
und bréf og skjöl sem talin eru varpa enn skýrara ljósi á líf listakonunnar, storma-
sama sambúð hennar og Diegos Riviera og ótal elskhuga hennar af báðum kynjum.
Margir eru hissa á því að starfs-
menn Bláa hússins í Mexico borg
skuli ekki hafa vitað hvað aflæst bað-
herbergi í húsinu hafði að geyma,
segir Christopher Tumer í grein í Gu-
ardian um málið í gær. Meðal þeirra
gripa sem fundust í baðherberginu er
sérsmíðaðir stígvélaskór Friedu, fóst-
ur í geymsluvökva sem læknir henn-
ar gaf listamanninum bamlausa,
eymalokkur úr fflabeini sem Picasso
gaf henni og 180 tehuantepac-slár
sem vom einkennisklæðnaður henn-
ar. Mestur fengur þykir þó í stóm
safni pesónulegra gagna sem talið er
að varpi skýrara ljósi á þessa virtu
listakonu.
Lifandi goðsögn
Síðastliðinn sunnudagskvöld
sýndi Sjónvarpið kvikmynd sem gerð
var fyrir fáum árum um líf Friedu
sem var áralangt metnaðarmál sam-
löndu hennar Sölmu Hayek. Þar vom
flestar persónur í dramatísku og
skrautíegu lífi Friedu kynntar til sögu.
Riviera, eiginmaður hennar, lést
1958 og þá gerði stuðningskona
hans, auðkýfingurinn Dolores 01-
medo Patino, Bláa húsið að safiú
helguðu verkum Friedu. Patino átti
25 verk eftir málarann. Allar þær
myndir verða á yfirlitssýningu í Tate
Modem í London sem opnar í júní.
Henni var lítið um verk Friedu gefið,
hafði þegið myndimar af Riviera fyrir
bænastað hans og greiddi fyrir þær
1600 Bandaríkjadali. Patino lést fýrir
þremur árum og hafði þá staðið í vegi
fyrir að líf og hættir Friedu yrðu
kunnir.
Aldarminning 2007
Sonur hennar, Carlos Phihps tók
þá við rekstri húsanna sem móðir
hans gaf til að hýsa verk Riviera og
Kahlo. Hann hefur nú einsett sér að
vinna fúllkomna skrá um verk Friedu
fyrir aldarafmæli hennar 2007. Hann
segir að sú goðsögn sem þegar hefúr
myndast um listakonuna verði nú
endurskoðuð í ljósi þeirra gagan sem
fundust. Lýsingar hans á listakon-
unni em ófagrar. Frieda var veik, hún
var rúmliggjandi og skapill, þreif sig
ekki og híbýli hennar lyktuðu af van-
þrifúm.
Myndir föður Friedu
Meðal þess sem fundist hefur er
glerplötusafn úr eigu föður Friedu.
Wilhelm Kahlo fluttist til Mexico frá
Þýskalandi 1891 og kvæntist móður
Friedu þremur árum síðar. Hún var
ólæs og heittrúaður kaþólikki. Þeim
varð fjögurra dætra auðið, en einn
son áttu þau sem fæddist andvana.
Frieda var sú þriðja í röðinni og gekk
föður sfnum í sonar stað. Hann
myndaði hana í karlmannsfötum í
ffægri mynd 1926.
Wilhelm var opinber ljósmyndari
einvaldsins Diaz og skyldi eftir sig
gríðarlegt safri ljósmynda af opinber-
um byggingum Mexíkó. Á þriðja ára-
tugnum urðu ljósmyndir hans mikils
metnar sem gögn um þjóðararf og
hann komst í efhi og gat sent dætur
sínar í dýra einkaskóla. í einum slík-
um hitti Frieda Riviera sem var 20
árum eldri en hún.
Blá húsið
Þegar eru á kreiki kenningar um
áhrif föður á dóttur og er þá einkum
litið til þess stjarfa sem einkennir
myndir þeirra beggja, hans sökum
þess að myndir voru teknar á tíma og
lýsti af þeim kyrrstöðu, en hennar
verk eru sagðar leita í þá tilfinningu.
Hún málaði í allt 66 sjálfsmyndir.
Þau Diego Riviera bjuggu saman
sitt í hvöru húsinu sem voru tengd
með brú. Faðir hennar settist að í
Bláa húsinu sem varð síðar hennar
hinsta skjól. Þar myndaði hann verk
hennar uns elliglöp gerðu hann
óstarfhæfan. ímynd föður hennar
var um síðar miMlvægt tákn í mál-
verkum Friedu og ljóst er af þeim
upplýsingum sem þegar hafa verið
birtar um fúndinn í Bláa húsinu að
síðasti steinninn hefur ekld verið
lagður í kenningasmíði um sam-
band þessa þýsk-ungverska ljós-
myndara og áhugamálara og dóttur
hans sem eftir bflslys á unga aldri
var mörkuð fyrir lífstíð - svo sem sjá
má í meistaraverkum hennar með
ohu á striga.
Tvær sýningar verða helgaðar
Fríedu Kahlo ísumar íLondon: Tate
Modem og National Portrait Gall-
ery, sú fyrri opnar 9. júní en hin
seinni er opin til 26. júní.
Lars von Trier tekst enn aö hræra upp í hugum vanaþræla suður í Cannes
Kynþáttafyrirlitning í Mandalay
Leiðari í danska dagblaðinu í
gærmorgun fjallaði um blaða-
mannafúnd Lars von Trier á kvik-
myndahátíðinni í Cannes þar sem
hann fór háðulegum orðum um
forseta Bandaríkjanna. Tilefni
fundarins var frumsýning á annari
myndinni í Ameríku-þrfleik Lars,
Mandalay, kvikmynd sem gerist á
plantekru þar sem enn eru þrælar
þrátt fyrir að þrælahald hafi verið
bannað fyrir mörgum áratugum.
Raunar áttu menn von á því
suður á strönd að það yrði uppi-
stand. Lars er vanur að valda
fjaðrafoki hvar sem hann þar að
vekja athygli á kvikmyndum sín-
um. Frumsýningin vakti jú mikla
athygli en ekki hefur frést mikið af
hrifningu, en danska pressan segir
hann njóti mikillar virðingar þar
syðra. Menn eru hættir á púa á Lars
von Trier.
Lars segist hæglega geta ganrýnt
Bandaríkin þótt hann hafi aldrei
stigið fæti þar á jörð: „Frá Banda-
ríkjunum koma 60% af þeim hugs-
unum sem fylla á mér heilann, 60%
af grunninum sem ég byggi líf mitt
á, 60% af orðum mínum. En ég er
ekki Kani. Ég get ekki kosið, bara
setið á mínum stað í landi sem er
undir slæmum áhrifum. Bush er
asshole en tölum ekki um hann.
Ameríka situr ofan á heiminum,
þess vegna bý ég til kvikmynd rnn
Ameríku. Er það skrítið?
Mandalay gerist á
bómullarekru í Alabama. Það vakti
fúrðu hversu margir leikarar í hlut-
verkum þeirra svörtu í myndinni
voru breskir. Níu af tólf meginhlut-
verkum myndarinnar eru leikin af
svörtum breskum leikunrm. Þeir
bandarísku þorðu ekki að taka þátt
í henni.
Hinn kunni bandaríski leikari
Danny Glover var einn þeirra
þriggja sem þorðu. Hann sagði á
títtnefndum blaðamaimafúndi að
sér hefði ekki þótt óþægilegt að
leika í myndinni sem segir sög frá
sjónarhóli hinna hvítu þrælahald-
ara. Það er einmitt það sjónarhom
sem menn óttast að fari kolöfugt
ofan í bandaríska áhorfendur: að
svarti maðurinn þoli ekki sjónar-
miðið og hinir hvítu neiti að kann-
ast við það.
Síðasti og þriðji hluti verksins á
að heita Washington. Eins og
kunnugt er fór Nicole Kidman með
aðalhlutverkið í fyrsta hlutanum,
Bryce Dallas Howard tók við hlut-
verki hennar í öðrum, en möguleiki
er að Nicole komi aftur að verkefii-
inu. Bryce segist reiðubúin að
klippa af sér tá til að fá að vinna
meira með Lars. Annað en Björk.
Lars hefur aftur sagt að hann þurfi
hlé frá þessu verkefni. Hvað hann
tekur sér fyrir hendur í millitíðinni
skal ósagt látið. Verkefnið varð til
þess að hann sleppti því að leik-
styra Niflungahringnum f Bayr-
euth. Hvar sem þessi snjalli Dani
stingur sér niður verður það ömgg-
lega fréttnæmt.