Freyr - 01.06.1954, Blaðsíða 17

PRE YR
185
bótakind, sem þekkst hefir hér á landi. Það
er nærri ótrúlegt hvað ein kynbótaskepna,
með sterka arfhæfni, getur umskapað lítt
ræktaða stofna og áhrifin varað lengi.
Það mun ekki hafa verið flutt margt fé
frá Bretlandi til Vestfjarða og er langt orð-
ið síðan. En beztu hrútar, kollóttir, af Vest-
urlandi, hafa enn á sér einkenni af Cheviot-
fé. Ég ferðaðist hér um nær allar sveitir
þessa lands og kom á flesta bæi í flestum
sveitum, frá haustinu 1909 til vorsins 1914,
eða um 7 mánuði á hverju því ári eða 35
mánuði alls, til að skoða fé og leiðbeina í
fjárrækt. Þessar ferðir gáfu mér yfirlit yf-
ir ásigkomulag sauðfjárræktarinnar hér í
landinu. Þá sá ég hvaða yfirburði hið rækt-
aða suður-þingeyzka fé hafði fram yfir
annað fé í landinu. Mér duldist að vísu ekki,
að kollótta Kleifaféð hafði yfirburði. En
það var ræktað af svo fáum á þeim ár-
um. (Fyrst sá ég það einna bezt hjá Jóni
Hannessyni á Óspakseyri í Bitru og Guð-
mundi Ögmundssyni í Fjarðarhorni í
Hrútafirði). Á Jökuldal og í Möðrudal sáust
og glögg ræktareinkenni frá Brúarfénu á
Jökuldal. — (Við sjáum hér hvað Þorberg-
ur heitinn í Hólum segir um það. Björn
Hallsson á Rangá geröi miklar kynbætur á
fé þar eystra með kynbótakindum frá
Möðrudal o. fl.).
Um upphaf, byrjun og framhald þessara
bréfakafla, sem birtir eru hér að framan,
mætti margt rita, en sem ekki er rúm fyr-
ir hér. Sumir þessara ágætu bréfritara eru
nú fallnir frá, en aðrir eru hér til vitnis um.
En þetta birti ég til að slá á þær fjarstæður,
að viðleitni manna til að bæta féð með úr-
vali hér á landi, hafi engan árangur borið
og jafnvel orðið til bölvunar sauðfjárrækt-
inni. Það er ekki hollt sálarfóður handa
þeim, sem fávitandi eru. Mun ég síðar biðja
Frey fyrir rúm, til birtingar fleiru af sama
tagi.
Sauðburðurinn
Fyrir bændur almennt mun sauðburður-
inn mesti annatími ársins. Ekki sízt fyrír
þá, sem ekki hafa aðstöðu til að láta ær
sinar bera í áheldi eða húsi, en verða að
ganga við þær um víðáttumikið land.
Margir hverjir eru þeir líka einyrkjar.
Og vorverkin kalla að öll í einu, einmitt á
þecsum tíma, einkum ef tíð hefur verið
köld.
Það er því mikil nauðsyn fyrir þessa
menn að gera allt sem hægt er til að
spara sér tíma og erfiði við sauðburðinn.
Þetta tel ég hægt að dálitlu leyti, og
styðst ég þar við mína eigin reynslu. Lang-
ar mig til, í fáum orðum, að skýra frá því
hvernig ég tel þetta hægt.
Frá því um fermingaraldur, eða um 20
ára skeið, hef ég gengið við ær okkar feðga.
Við höfum l:'ka haldið nákvæmar ærbækur.
í þær höfum við skrifað hvenær ærin fær
fang og hvenær hún ber, sömuleiðis lit og
kyn lambanna. Með því að skrifa hvenær
ærin fær fang og ber, getum við séð lengd
meðgöngutímans.
Og mín reynsla er sú, að eftir að ærin er
orðin tveggja ára, gengur hún oftast með
jafn marga daga á hverju ári, nema eitt-
hvað sérstakt komi fyrir hana, svo sem
veikindi eða eitthvað slíkt. Þess vegna get
ég séð í ærbókinni, hvenær ég má búast
við að þessi eða hin ærin beri. Og ég fer
aldrei svo af stað til ánna minna, að ég
l'ti ekki fyrst í ærbókina til að huga eftir
að hvaða ám ég þarf að gæta þann dag-
inn. Og svo er það annað: Fyrir nokkrum
árum fór ég (meira til gamans en að ég
byggist við árangri) að skrifa það hjá mér,
hvar í f.jallinu ég fyndi þessa og þessa ána
borna. Og reynsla mín nú er orðin sú, að
ærin ber oftast á svipuðum slóðum ár eftir
ár, og sumar eru jafnvel alltaf á sama
blettinum, ef svo mætti segja í sömu laut-
inni. Þetta: Að vita nokkurnvegin upp á
dag hvenær ærin á að bera, og eins hvar
helzt þarf að leita hennar í fjallinu, hefur
sparað mér mörg spor og mikinn tíma.
Víðivöllum 1. maí 1954.
Rögnvaldur Erlingsson.