Dagblaðið Vísir - DV - 11.03.2006, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 1 h MARS 2006
HelgarblaÖ DV
| Svandís, Torfi og börnin
Una er bara 5 ára og finnst ekk-
ert merkilegt að einhver sem
hún_þekldkomi í sjónvarpinu
Svandís Svavarsdóttir
Hefur að leiðarljósi eina
af fáum, skýrum rejlum
móður sinnar: „ Vertu
sjátfri þér til sóma."
misbar á mánudegi. Úti er úrhellisrigning og rok en
/m/m það er ekki að sjá á viðmælanda mínum að hún hafi
_ / m/M / lent í dembunni. Inn gengur hún, há og tignarleg og
vekur eftirtekt erlendra ráðstefnugesta sem eru að
slaka á eftir fundahöld dagsins. Elskulegur barþjónn, greinilega
ýmsu vanur, kippir sér ekkert upp við að pöntunin okkar hljóði
upp á tvö vatnsglös. Enda klukkan ekki nema fimm og mánu-
dagur að auki.
Svandís Svavarsdóttir er 41 árs
framkvæmdastjóri Vinstri grænna
og skipar fyrsta sæti þess flokks í
framboði fýrir borgarstjórnarkosn-
ingarnar í vor. Hún er uppalin í mik-
illi pólitískri umræðu þar sem faðir
hennar, Svavar Gestsson, fyrrum al-
þingismaður og ráðherra, núverandi
sendiherra í Kaupmannahöfn,
spurði hana ráða þótt hún væri
kornung og móðir hennar, Jónína
heitin Benediktsdóttir kenndi henni
að vera alltaf sjálfri sér til sóma og
taka eftir öllu því litla í náttúrunni og
lífinu.
Foreldrum best lýst
„Mamma var lógískur náttúru-
vísindamaður í kjamanum," segir
hún þegar ég bið hana að lýsa for-
eldrum sínum. „Hún hafði mjög
gaman af stundinni og var flink að
búa til mikið úr litlu, hvort sem það
var úr mat eða augnablikinu," segir
hún og verður hugsi um stund.
„Pabbi er jarðbundnari, hann er
verkmaður og kenndi mér ungri að
færa rök fyrir máli mínu. Hann
kenndi mér skipulag og kerfi; að
tölusetja hluti og reikna þá út. Bretta
upp ermarnar og vinna, kvarta ekki.
„Taka í gegn“ eins og hann kallaði
það.“
Björt æskuár
,Æska mín var mjög jákvæð. Ég
var alin upp við að ég ætti það besta
skilið og foreldrar mínir höfðu trú á
mér og sögðu mér á sinn hátt að ég
væri mikils virði. Þau áttu það sam-
eiginlegt - og kannski ekki síst pabbi
- að hafa ofsalega gaman af að tala
við börn. „Hvað finnst þér?" er setn-
ing sem ég man eftir að hafa verið
sögð við mig þegar ég var mjög lítil.
Meira að segja á stórum stundum
f pólitíkinni spurði pabbi mig hvað
mér fyndist um að mynda ríkisstjórn
með þessum eða hinum. Pabbi hef-
ur lagt mjög mikið upp úr því að láta
mér finnast mínar skoðanir skipta
máli."
Merkisfólkið amma og afi
En fleiri komu við sögu ílífi Svan-
dísar og mótuðu hana ekki minna
en foreldrar hennar. Þeirra á meðal
eru móðuramma- og afi hennar,
Benedikt Franklínsson og Regína
Guðmundsdóttir, sem nýverið var
sagt frá í fréttum vegna aðbúnaðar
aldraðra:
„Þau búa að Ási í Hveragerði, en
fá ekki að verja síðustu árunum
saman," segir hún. „Amma er á
hjúkrunarheimilinuÁsi í Hveragerði
en eftir heilablóðfall á hún erfitt
með mál. Afi deilir húsi með öðrum
karlmönnum og það tekur hann um
„Ég er ofsalega ósátt
við þá hugmynda-
fræði að þetta snúist
um að deila út gæð-
um; að þeir sem hafi
gæði eigi að deila
þeim út til þeirra sem
hafa minna."
10 mínútur að ganga til ömmu, sem
hann heimsækir daglega."
Skilin að
Hún þagnar um stund og bætir
svo við: „Þetta er hræðilega sorglegt.
Fólk sem hefur átt saman 60 ár er
aðskilið síðustu árin eða mánuðina.
Enginn þekkir ömmu betur en afi og
enginn sem getur sagt hvað hún er
að hugsa eða vilja nema hann. -
Gamalt fólk er beygt í duftið með því
að svipta það réttinum til sjálfræðis.
Þegar ég heimsæki ömmu mína í
Hveragerði, getur hún hvergi boðið
mér sæti. Hún á hvergi heima. Hún
er á hjúkrunarheimili þar sem hún
deilir herbergi með annarri konu. Ég
veit ekki hvað sú kona heitir. Hún er
ekki hluti af mínu lífi og ég ekki af
hennar. Hennar fjölskylda þekkir
ekki mína og við ekki hennar. Hvor-
ug þeirra hefur rými til að taka á
móti sínu fólki.
Það vill ömmu minni til happs að
hún hefur ekki misst húmorinn og
þar sem henni er algjörlega fyrir-
munað að segja nöfn fólks hermir
hún bara eftir því þangað til við átt-
um okkur á við hvern hún á!"
Barnfæddur Selfyssingur
Svandís er mjög hænd að ömmu
sinni og afa, sem og móðurömmu
sinni, Guðrúnu Valdimarsdóttur
sem er 82 ára, hress og spræk og býr
í Hafnarfirði, en föðurafínn, Gestur
Sveinsson lést árið 1980.
Ástæða þess að hún vitnar oft í
Regínu ogBenedikt ereinföld:
„Ég er fædd á Selfossi þar sem
amma og afi bjuggu öll sín búskap-
arár. Eins og oft er með ungar mæð-
ur vildi mamma fæða mig nálægt
móður sinni og þannig var ég með
foreldrum mínum í skjóli afa og
ömrpu til að byrja með."
Hlustað á Ölfusá
„Það var mikið frjálsræði í kring-
um ömmu. Einhvern tfma kom ég til
hennar þegar ég var 14 ára og hún
spurði mig hvort það væri ekki ein-
hvers staðar ball. Ég sagðist ekki
vera að fara á ball, ég væri bara fjórt-
án ára. Þá svaraði amma: „En ef þú
setur á þig varalit, þá kemstu örugg-
lega inn!
Eftir að amma var orðin stirð og
lítið rólfær, þá sagði hún að það væri
svo dásamlegt að leggjast út af á
kvöldin ogloka augunum því þá færi
hún í siglingu kringum Flatey: „Einn
hring og þegar ég er komin þá sofna
ég." Amma er fædd og uppalin í
Flatey á Breiðafirði... Nú getur hún
ekki talað eftir heilablóðfall... Það er
mikill hæfileiki að þurfa ekkert ann-
að en eigin huga til að hafa ofan af
fyrir sér. Þetta er dýrmætt vega-
nesti."
Hugsanir settar í lokaða
krukku
„Við vorum að horfa á myndina
„Síðasti bærinn" í gærkvöldi, þar
sem gamall maður saknaði svo konu
sinnar að hann tók sér gröf við hlið
hennar, lagðist í hana og mokaði yfir
sig. Tumi, sonur minn sem er 9 ára
var svo hissa á að þetta skyldi ekki
vera bannað, þetta væri miklu
hræðilegra en margt sem hann hefði
séð. Hann var alveg í öngum sínum •
og gat ekki sofnað. Þá sótti ég
krukku, sagði honum að hella þess-
um hugsunum ofan í hana og við
myndum svo sækja þær í kvöld þeg-
ar hann væri ekki jafn þreyttur; þá
kannski liti hann þetta öðrum aug-
um.Og það var eins og við manninn
mælt, um leið og við höfðum sett lok
ofan á krukkuna og lokað hugsan-
irnar í henni, þá sofnaði hann vært."
Stef í lífi mínu
Svandís er menntaður málfræð-
ingur, tókBA próf í almennum mál-
vísindum og íslensku og fór svo í
framhald í íslenskri málfræði. Svo
urðu straumhvörf ílífí hennar:
„Ég tók svo einn lítinn kúrs í mál-
fræði táknmáls og það varð ást við
fyrstu sýn. Það varð ekki aftur snúið.
Þá komst ég í tæri við táknmálið og
var boðið starf á Samskiptamiðstöð
heyrnarlausra þar sem ég vann frá
1992 fram á síðasta vor. Það sem var
svona heillandi var hvað málfræði
táknmáls er ósnortin grein."
Hlutverk jafnaðarmanna
„Ég hef alltaf verið mjög upptek-
in af að breyta og hafa áhrif. Allt sem
maður gerir er pólitískt ef maður
hefur hugmyndir um það hvernig
maður vill hafa heiminn og hvernig
maður síðan beitir sér í að breyta
honum.
Æðsta hlutverk jafnaðarmanns-
þær í sundur. En ég er pólitísk í þeim
skilningi já, að ég hef trúað því að
maður geti breytt samfélaginu.
Þingað með fyrrverandi eig-
inmanni
Svandís er tvfgift. Fyrri maður
hennar var Ástráður Haraldsson lög-
maður ogmeð honum á hún börnin
Odd og Auði en núverandi eigin-
maður hennar er Torfí Hjartarson,
lektor í Kennaraháskóla íslands og
þau eiga saman börnin Tuma og
Unu:
„Við Ástráður kynntumst þegar
við vorum unglingar, urðum fullorð-
in saman, eignuðumst saman tvö
börn og eins klisjukennt og það er,
þá uxum við hvort frá öðru. Það var
farsæll og góður skilnaður og við
vorum í raun miklu flinkari í að
skilja heldur en að vera hjón! Við
erum bæði mjög heppin með okkar
seinni maka, sem eru ótrúlega flott-
ar viðbætur í hóp þessara
uppalenda Odds og Auðar. Kona
Ástráðs er Eyrún Finnbogadóttir,
kennari.
í návist dauðans
Á síðustu tveimur árum hefur
Svandís misst tvær konur sem hún
elskaði heitt, Andreu móðursystur
sína og í fyrra lést Jónína móðir
hennar eftir skamma banalegu:
„Adda móðursystir mín dó úr
krabbameini árið 2003 eftir mjög
stutta banalegu. Hún fékk rúmlega
hálft ár, 52 ára. Það var ofboðslega
sárt að fá dauðann svona nálægt sér.
Þegar mamma greindist svo með
krabbamein ári síðar, 2004, var tekin
ákvörðun um að taka úr henni mag-
ann strax og það gekk mjög vel. Það
var svo ekki fyrr en ári síðar að það
kom í ljós að hún var undirlögð af
krabbameini aftur og hún fékk fimm
vikur frá því hún var opnuð þar til
yfir lauk. Hún lá þrjár vikur á Land-
ins eða sósíalistans er að stuðla að
því að leiðrétta félagslegt óréttlæti.
Það er þetta jafnvægisleysi milli
karla og kvenna, milli þeirra sem
eiga peninga og þeirra sem eiga
minna af þeim, þeirra sem eru gaml-
ir, - það eru alltaf þessir tilteknu
hópar í samfélaginu sem hafa minni
völd vegna þess að þeir hafa fötlun,
minni peninga eða þessa stöðu að
vera af röngu kynferði."
Gæðum skipt
„Ég er ofsalega ósátt við þá hug-
myndafræði að þetta snúist um að
deila út gæðum; að þeir sem hafi
gæði eigi að deila þeim út til þeirra
sem hafa minna. I mínum huga er
samfélag ekki heilt nema allir séu
þátttakendur í því. Það er hlutverk
okkar sem erum í stjórnmálum að
skapa skilyrði fyrir heyrnarlausa,
fyrir gamla, fyrir börn og fýrir hreyfi-
hamlaða til að vera þátttakendur í
samfélaginu. Þetta snýst um þátt-
töku; ekki ölmusu.
Þetta lærði ég af baráttu heyrnar-
lausra; baráttu að vera tekin sem
fullgild manneskja. Þetta er ekkert
flóknara en það. „Ég er fullgild
manneskja og það er samfélagsins
að skapa mér skilyrði til þess að ég
geti lifað með reisn". Eftir það hafa
allir sinn rétt til að vera jákvæðir eða
neikvæðir, duglegir eða latir,
hysknir eða lygnir - og það er ekkert
sem heitir það að „þetta fólk" eigi að
vera þakklátt. Þetta snýst um réttinn
til að lifa með reisn."
Ég varð bara ég
„Náttúran þarf líka bandamenn
því hún á enga rödd sjálf óg engin
völd. Þess vegna er græn pólitík svo
rökrétt og beint framhald af vinstri
pólitík. Mannkynið þarf pólitík sem
stendur með náttúrunni. Til að eiga
framtíð yfir höfuð. Maðurinn er ekki
merkilegri en náttúran heldur hluti af
henni."
Þarna erum við nákvæmlega
komnar inn á það sem við ætluðum
ekki að ræða: Pólitík.
„Já. Mér finnst ég aldrei hafa
„orðið" pólitísk, ég varð bara ég. Það
hefur alltaf fléttast saman í mínum
huga gildismat, lífsskoðanir og póli-
tískar skoðanir, ég hef aldrei greint