Freyr - 01.09.1956, Blaðsíða 10

266
FRE YR
anlegast vart við sig, sem stafar m. a. af
því, hve fáar jurtir og lítið útbreiddar vaxa
í landi okkar, sem geta hagnýtt sér köfnun-
arefni loftsins.
m.
Litum þá nánar á tíðarfarið. í Skógrækt-
arritinu 1943—46 og 1948 gerir Hákon
Bjarnason samanburð á veðrinu heima í
Norður-Noregi og á nokkrum stöðum i Al-
aska. Ekki skal það endurtekið, sem þar er
skráð, aðeins taka niðurstöðuna, en hún
er sú, að bæði í Norður-Noregi og víðar í
Alaska eru staðir, þar sem tíðarfar er mjög
svipað og heima. Af þessu tvennu, að jarð-
vegur okkar er góður og tíðarfar svipað og
á öllum þessum stöðum, ætti að mega draga
þá ályktun, að flórur staðanna séu mjög
líkar, en því fer mjög fjarri.
Heima vaxa 430 tegundir, sem innlendar
má kalla. í Alaska 1500—1600 og í Norður-
Noregi yfir 600, og er flóra N.-Noregs talin
fáskrúðug af ástæðum, sem síðar skulu
taldar.
Hver er orsökin til þessarar plöntufæðar
á íslandi? Því er fljótsvarað. Fyrst og fremst
einangrun landsins.
Ýmsir íslenzkir fræðimenn hafa rann-
sakað þetta.
Sigurður Þórarinsson (og fleiri jarðfræð-
ingar) hafa komizt að þeirri niðurstöðu, að
að minnsta kosti 4—5 landssvæði hafi ekki
verið hulin hjarnbreiðu síðustu ísaldar.
Steindór Steindórsson hefur manna mest
rannsakað þetta sama, en eftir allt öðrum
leiðum, þ. e. að rannsaka útbreiðslu ís-
lenzkra jurta í dag.
Hefur hann mjög komizt að hinni sömu
ályktun. ísinn mun aldrei hafa hulið land-
ið allt í einu og jurtagróður landsins hefur
aldrei liðið allur undir lok á jökultímanum.
Fleiri grasafræðingar hafa tekið í sama
streng.
Rannsókn Steindórs leiðir í ljós, að um
50% af flóru íslands sé örugglega jurtir,
sem hafi lifað af jökulskeiðin síðustu. Um
20% hafi verið flutt inn til landsins af
manna völdum, beint eða óbeint. Þá eru eft-
ir um 30%, sem ekki er útkljáð með.
Það, að flóra N.-Noregs er ekki auðugri
en hún er, stafar af svipuðum orsökum og
þeim, sem valda fátækt okkar flóru. Fjall-
garðar hafa einangrað N.-Noreg, fjarlægð-
in ísland. Reyndar er það einnig það, hve
tiltölulega skammt er liðið siðan ísöld létti
(10—12.000 ár).
Enn er sitkagrenið að þokast norður Al-
aska. Sama er að segja um þöllina (Isuga
canadensis). Fræ grenisins veltur betur á
hj arni heldur en þallarfræið. Þess vegna er
þöllin komin skemmra norður á bóginn.
Fyrir 150 árum fluttu Rússar nokkrar sitka-
greniplöntur út á Kodiakeyju. Nú breiðist
það þar út. Fræið hafði ekki getað borizt
yfir tiltölulega mjótt sund — mjótt miðað
við íslandsála.
IV.
Með þessar staðreyndir í huga, hlýtur
næsta spurning að verða þessi: Yrðum við
nokkru bættari, þótt flóru okkar bættust
fleiri tegundir? Fullnægja ekki jurtir þær,
sem við þegar höfum, þeim kröfum, sem við
getum gert til gróðurs á íslandi?
Fyrst er því til að svara, að mikill hluti
túngrasa okkar og allar garðjurtir (mat-
jurtir) eru innfluttar. Sama er að segja um
skógvið arplöntur.
Eru það miklar líkur til þess, að beztu
tegundir nytj agróðurs og allar tegundir hafi
þegar borizt til landsins? Ég held það vanti
mikið á, að svo sé.
Ekki er ég þó með þessu að rýra gildi til-
raunastarfsemi okkar á þessu sviði, svo
langt sem hún nær. Aðstæður hafa hingað
til alls ekki verið fyrir hendi að gera það,
sem gera þarf.
Annað atriði má líka nefna í þessu sam-
bandi. Jurtir, sem hafa orðið að lifa við lífs-
kjör um langt skeið, sem hafa verið miklu
lakari en þeim var eiginlegt að lifa við, verða
að öllu jöfnu ekki samar og áður en að
kreppti.
Tapa þær t. d. útbreiðsluhæfileika sínum?
Ef til vill er þetta ein af skýringunum á því,
hve landauðn hefur sums staðar orðið mik-
il hjá okkur. Að sjálfsögðu kemur hér margt
fleira til.
Ég hef hér að framan minnzt á tvö lönd
(Norður-Noreg og Alaska), sem miklar líkur