Freyr - 15.02.1983, Blaðsíða 7

Náttúrugæði landsins og gildi hlunninda
Allt frá landnámi og fram á 20. öld hafa gæði
til lands og sjávar ráðið afkomu og velferð
þessarar þjóðar. Hlunnindajarðir voru eftir-
sóttar til búsetu og nýting hlunninda talin
þjóðarheill. Með hernámi landsins um og eftir
1940 varð mikið umrót. Breytingar urðu á
búsetu landsins og viðhorf almennings og
stjórnvalda til lífsafkomu og landsins gæða allt
önnur en áður var. Truflun sú er varð á
þjóðlífi á þessum árum varð m. a. til þess, að
hlunnindi voru víða vannýtt og hlunninda-
jarðir fóru í eyði.
Tómlæti hins opinbera um fyrirgreiðslu við
nýtingu hlunninda hefur staðið fram á þennan
áratug, þrátt fyrir orðagjálfur um þörf á að
leita nýrra leiða um lífsafkomu, vegna sam-
dráttar í hefðbundnum búskap. Einhver dá-
valdur virðist hafa talið alþjóð trú um, að við
þessar 235.000 sálir í stóru og gjöfulu landi,
ættum að byggja afkomu okkar á stóriðju,
eins og um tugmilljóna iðnaðarþjóð væri að
ræða. Vonandi fer mönnum að skiljast að
ekki tjóir að lifa til langframa á blessun
stjórnmálamanna, sbr. guðsblessun, og er-
lendum lántökum, heldur verður hver og einn
fyrst og fremst að búa að sínu.
Því fyrr sem við viðurkennum að við erum
Islendingar og búum á íslandi við íslenskar
aðstæður og lifum samkvæmt því, því fyrr má
vænta að við réttum úr kútnum. I fasteigna-
matskrá eru taldar 4410 jarðir með hlunnindi.
Maður líttu þér nær.
í þessu blaði er viðtal við tvo hlunninda-
bændur, sem þrátt fyrir tómlæti hins opinbera
hafa þráast við og nýtt hlunnindi jarða sinna.
Hjá þeim kemur m. a. fram að félagsleg
samstaða hlunnindabænda á mjög í vök að
verjast vegna neikvæðrar afstöðu stjórnvalda.
Á síðustu árum hefur þó verið látið svo að
nýta ætti hlunnindi til lands og sjávar. Alvara
af hálfu hins opinbera fylgir þó varla í þessum
málum, þar sem þjóðinni er talið ofviða að
hafa ársmann á launum við að leiðbeina um
nýtingu þeirra.
Á vordögum 1980 réð Búnaðarfélag íslands
hlunnindaráðunaut í þjónustu sína. í starfs-
samningi hans segir m. a.: „Hann skal safna
gögnum um magn og verðgildi hlunninda í
þjóðarbúi að fornu og nýju, leiðbeina um
nýtingu þeirra, og samræma aðstöðu til nota
hlunninda um land allt. Leiðbeiningar og
áróður skal ráðunautur veita jafnt í ræðu og
riti, eftir því sem hentar hverju sinni“.
Fram að þessu hefur mest verið unnið að
æðarrækt, silungsveiði og nýtingu reka. í
samvinnu við Veiðimálastofnun og Lands-
samband veiðifélaga hefur verið hafinn
áróður fyrir aukinni silungsveiði, mark-
aðsfærslu á silungi, og rannsóknir hafnar á
hentugum veiðiaðferðum og meðhöndlun og
geymslu á silungi. Árangur er að koma í ljós
af þessu samstarfi.
í æðarræktinni hefur verið barist við varg-
inn, flugvarg og mink, og lagt kapp á varp-
menningu og umhirðu dúns. Á síðasta ári
hófst vísindaleg rannsókn á lifnaðarháttum
æðarfugls og æðarungauppeldi lofar góðu.
Róttækum en nauðsynlegum breytingum á
úrvinnslu rekaviðar miðar hægt áleiðis. Þó
liggur nú fyrir Alþingi þingsályktunartillaga
um nýtingu og úrvinnslu rekaviðar, en vitað
er að rekatimbur er úrvalsefniviður og eftir-
sótt til margra nota. Á árinu 1982 voru seldir
hér á landi 25 lurkakatlar sem brenna morviði
af reka ásamt öðru föstu eldsneyti. Þessir
katlar hafa malað gull fyrir þjóðarbúið, þótt
stjórnvöld hafi mér vitanlega á engan hátt
hvatt til slíkra kaupa, en greiða hins vegar
fúslega niður olíuupphitun og óhagkvæmar
hitaveitur og rafhitun.
Að vori 1983 mun Orkusparnaðarnefnd og
Búnaðarfélag íslands gangast fyrir ráðstefnu
um orkunotkun í landbúnaði, og munu lurka-
katlar og innlendur eldiviður koma þar til
umfjöllunar. Það lítur því út fyrir að nú muni
rofa til um mat manna á hlunnindum, og að
fleiri og fleiri landsmenn geri sér ljóst hvar
þeir búa á hnettinum.
Árni G. Pétursson.