Freyr

Árgangur

Freyr - 01.12.1993, Blaðsíða 20

Freyr - 01.12.1993, Blaðsíða 20
856 FREYR 23.'93 Hér að framan hefur stuttlega verið gerð grein fyrir kynbóta- markmiðinu í íslenskri hrossarækt, einnig hefur á sama hátt verið gerð grein fyrir auðkenningu og skrán- ingu hrossa. Ákvörðun um hvaða eiginleikar skulu kynbættir með úrvali er þriðja stig skipulegs kyn- bótastarfs. Mjög mikilvægt er að gera glöggan greinarmun á kyn- bótamarkmiðinu sjálfu og eigin- leikum sem valið er fyrir (úrvals- mark). Úrvalsmarkið á íslenskri hrossarækt er einmitt skýrt skil- greint í stigunarkvarðanum, sjá Kynbótadómar og sýningar. Kynbótafrœðileg greining er fjórða stig skipulegs kynbótastarfs. Hún felst í mati á erfða- og svip- farsbreytileika eiginleikanna, arf- gengi þeirra og innbyrðis erfða- og svipfarsfylgni. Miklar rannsóknir hafa verið gerðar á erfðastuðlum íslenskra hrossa, (Árnason, Th., 1983; Halldór Árnason og Kristinn Hugason.,' 1990; Árnason, Th, 1992). Kynbótamat er fimmta stig skipulegs kynbótastarfs. í leið- beiningaþjónustu Búnaðarfélags íslands í hrossarækt er BLUP-að- ferðin notuð við að leggja mat á kynbótagildi undaneldishrossa eins og áður var getið um. Notað er einstaklingslíkan (animal model) þannig að kynbótamat er reiknað út fyrir öll hross sem eru með í gagnasafninu og allar ætternisupp- lýsingar úr skýrsluhaldinu eru lagðar til grundvallar við útreikn- ingana. Kynbótamat er reiknað út fyrir alla 14 mælieiginleikana í úr- valsmarkinu, þ.e. fyrir alla þá eig- inleika sem eru dæmdir. Auk þess er reiknað út kynbótamat eigin- leikans hæð á herðar, metið sem einstakur eiginleiki, sem þýðir að eiginleikinn hefur ekki áhrif á kyn- bótamat aðaleinkunnar. Öryggi kynbótamatsins hverju sinni er reiknað út, staðalskekkjan og skyldleikaræktarstuðullinn. Þá er gefinn upp fjöldi dæmdra afkvæma hjá hverju hrossi og heildarfjöldi skráðra afkvæma á dómhæfum aldri o.fl. Auk þess er hægt með Dr. Þorvaldur Árnason, búfjárkyn- bótafrœðingur, sérfrœðilegur ráð- gjafi Búnaðarfélags íslands um kyn- bótamat hrossa. Freysmynd. sérstökum aðferðum að meta áhrif ætternis, eigin dóms og afkvæma á heildarkynbótamat hvers hross o.fl. (Árnason, Th., 1992; Kristinn Hugason, 1992). Kynbótaskipulag. Skipulagning kynbótastarfsins er iðulega skil- greind sem sjötta stig skipulegs kynbótastarfs, sjá 2. töflu. Gerð kynbótaskipulags fyrir búfjárkyn þarf að byggjast á traustum rann- sóknum á frjósemi, ættliðabili, kynhlutfalli og fleiru í erfðahópn- um (búfjárkyninu) en á grunni þess er tekin ákvörðun um ræktunarað- ferð og að því loknu er reiknuð út tölfræðileg hámörkun í árlegri kynbótaframför (AGár). Þær nið- urstöður eru svo vegnar með tilliti til kostnaðar og tekjuþátta. Slíkar rannsóknir hafa verið gerðar fyrir íslenska hrossarækt, (Hugason o.fl., 1985; Hugason o.fl., 1987; Jón Finnur Hansson 1989; Guð- laugur V. Antonsson, 1993). Helstu niðurstöður, hvað frjó- semi og stofnstuðla íslenska hrossakynsins varðar, voru þær að meðalfyljunarprósenta stóðhesta reyndist vera 85,6%, og af þeim hryssum sem haldið var, festu 82,1% fang, 81,1% köstuðu og 78 folöld voru til nytja eftir hverjar 100 hryssur. Kynhlutfall nýfæddra folalda var á þá leið að ívið fleiri hest- en merfolöld fæddust (52,5%/47,5%) og reyndist mun- urinn vera marktækur. Ættliðabil- ið, þ.e. meðalaldur foreldra þegar afkvæmi þeirra fæðast, var til jafn- aðar 9,7 ár, ættliðabilið frá feðrum til sona var 8,6 ár, frá feðrum til dætra 8,7 ár, frá mæðrum til sona 11,4 og frá mæðrum til dætra 11,6 ár, (Hugason og fl., 1985). Þessi rannsókn byggðist á skýrslum um notkun stóðhesta í deildum hrossa- ræktarsambandanna árin 1978 og 1979. Á árinu 1993 var gerð hlið- stæð rannsókn sem byggðist þó á mun stærra gagnasafni, en það voru gögn úr Feng - kerfinu með upplýsingum um folöld fædd 1990 og 1991. Niðurstöðurnar þá voru mjög hliðstæðar og áður en þó reyndist ættliðabilið á föðurhliðina vera ívið styttra en fyrri niðurstöð- ur bentu til, (Guðlaugur V. Ant- onsson, 1993). Helstu niðurstöður rannsóknar á kynbótaskipulagi fyrir íslenska hrossarækt voru þær að mests ár- angurs í kynbótastarfinu væri að vænta ef höfuðáherslunni væri beint að notkun bestu einstaklings- dæmdu stóðhestanna. Er þar átt við þá sem hafa hæst kynbótamat (BLUP), en það eru hestar á aldr- inum 4ra til 10 vetra, af sterkum ættstofnum og með góðan eigin dóm. Til jafnaðar skyldu um 60% af hryssunum fá við þessum hest- um en hin 40% skyldu deilast jafnt á milli bestu ungfolanna, þ.e. þeir vel sköpuðu og best ættuðu og helstu ættfeðranna í hrossarækt- inni. Er þar átt við stóðhesta 10 vetra og eldri sem eiga orðið mörg dæmd afkvæmi og hafa hátt kyn- bótamat. í uppeldinu skal þess gætt að hafa mörg hesttryppi ógelt, en nota aðeins til undaneldis þau allra bestu. Eftir tamningu skal síðan velja stíft úr hjörðinni, (Kristinn Hugason og fl., 1987). Úrval. Það felst í hnitmiðuðu vali gripa til undaneldis. Möguleg kynbótaframför byggist á vel heppnuðu úrvalskerfi í víðari merkingu þess orðs. Við virkt úrval þarf að samþætta öll þau

x

Freyr

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Freyr
https://timarit.is/publication/863

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.