Freyr - 01.04.1994, Blaðsíða 11

Með betri veðráttu og minna beitarálagi er Saharaeyðimörkin að hörfa á
Sahelsvœðinu. Myndin er af rœktunartilraun með hirsi á sama stað og á efri
myndinni.
Ef flytja ætti þennan jarðveg með
skipum, þyrfti eitt 7000 tonna skip á
sekúndu eða 3600 slík skip á hverj-
um klukkutíma. Þegar við stingum
upp garðinn okkar fáum við 1-2 kg á
skófluna í hvert skipti. Það er mikil
eftirsjá í allri þessari gróðurmold
sem svona tapast því að það getur
sums staðar tekið aldir að mynda
nýja mold í stað þeirrar sem tapast.
Þegar við bætist hin geysiöra
fólksfjölgun í heiminum kemur
kannski ekki á óvart að heyra að
búist er við að ræktunarland á hvern
jarðarbúa verði 32% minna um
aldamótin en það var kringum 1980!
Jarðvegurinn -
viðkvœmur lífsgrunnur
Jarðvegsbirgðir hnattarins reikn-
ast vera um 3,8 billjón tonn
(3.800.000.000.000) og hafa sér-
fræðingar reiknað út að um 7% af
jarðveginum eyðist á hverjum ára-
tug. Með þessum eyðingarhraða og
ef ekkert er aðhafst, yrði einungis
helmingur jarðvegsbirgðanna eftir
að hundrað árum liðnum.
A hverju eiga komandi kynslóðir
að nærast ef jarðvegurinn er runnin
til sjávar? Fiskurinn í sjónum gefur
af sér sem stendur álíka fæðumagn
og kartöflur og bananar og álíka
próteinmagn og hænsni og annað
fiðurfé. Sjórinn getur ekki komið í
staðinn fyrir jarðveg. Án jarðvegs
þrífst ekkert mannlíf hér á jörð og
engin menning. Án ræktunar engin
menning. Við svipað tækifæri á
Húsavík fyrir tæpum tveim árum
flutti ég erindi sem ég nefndi: „Jarð-
vegseyðing - mesta ógn jarðarbúa".
Síðan þá hefur mikill jarðvegur
runnið og fokið til sjávar og afleiðing
þess hefur enn aukið á þá ógn.
Það yrði döpur tilvera fyrir af-
komendur okkar ef hrakspár sér-
fræðinganna rættust. Það skal viður-
kennt að það er ákaflega erfitt að
mæla og reikna út jarðvegstap.
Helsta aðferðin hefur verið að mæla
botnlög í árfarvegum og árósum.
Það getur skeikað einhverju, en þótt
einhverju muni, stefnir í það í fyrir-
sjáanlegri framtíð að undirstöðunni
undir fæðuöflun okkar og þar með
menningarlífi og tilvist mannsins á
jörðinni er teflt í hættu.
I grein um jarðvegseyðingu í tíma-
ritinu „New Scientist“ stóð nýlega:
„Þótt jarðvegstap sé gífurlega alvar-
legt vandamál, lætur það lítið fara
fyrir sér og menn gera sér síður grein
fyrir þessum náttúruspjöllum en t.d.
jarðskjálftum, eldgosum og öðrum
náttúruhamförum vegna þess hve
jarðvegsspjöllin eru hægfara. Oft er
það að aðgerðir sem leiða til alvar-
legra landspjalla, svo sem plæging
og ræktun viðkvæmra landsvæða
gefa fyrst um sinn aukna uppskeru
og því falskar hugmyndir um fram-
þróun og því falska öryggiskennd.*1
Flest fólk og sérstaklega þeir sem
búa í borgum og eru ekki í snertingu
við jarðveg og jarðvinnslu eru sér
alls ekki meðvitandi um mikilvægi
jarðvegsins og eins og Eduard
Saouma, fyrrverandi forstjóri FAO
skrifaði í fyrra, gerir sér enga grein
fyrir því að tilvera þess sé háð ca.
einum metra af hálfgerðum hræri-
graut af lífrænum og ólífrænum efn-
um sem, ásamt vatni og lofti, skapi
lífbeltið sem viðheldur lífi á jörð-
inni.
Oftast þegar við sjáum jarðveg á
skónum okkar segjum við að skórnir
séu „skítugir" eða „drullugir". Þetta
er virðingin sem við sýnum sjálfri
undirstöðunni undir tilvist okkar og
menningu!
A hinn bóginn vitum við m.a. af
reynslu okkar hér á Islandi og af
niðurstöðum umhverfisráðstefn-
unnar í Ríó að bæði almenningur og
stjórnvöld eru byrjuð að gera sér
betur grein fyrir því hve málið er
alvarlegt. En hér stöndum við
frammi fyrir enn alvarlegra vanda-
máli: Það er gífurleg fólksfjölgun í
heiminum. Um einn milljarður bæt-
ist við á hverjum áratug. Þess vegna
7*94 - FREYR 243