Freyr - 01.04.1994, Blaðsíða 30

SILUNGSV6IÐI
Bóndinn og silungshlunnindin
Árni Snœbjörnsson, hlunnindaráðunautur BÍ.
í fornum heimildum greinir frá því, að þegar landsnámsmenn komu hér fyrst hafi gnótt
fiskjar verið í ám og vötnum. Hlunnindi þessi tóku landnemarnir strax að hagnýta sér og
hefur svo verið alla tíð síðan.
íslensku silungsvötnin voru öldum
saman matarforðabúr margra heim-
ila og skiptu um leið verulegu máli
fyrir afkomu fólksins. Varla hefðu
deilur um veiðirétt, sem víða er get-
ið um í gömlum heimildum, stafað af
öðru en því að veiðirétturinn var
metinn sem verðmæti. Líklega hefur
strax í upphafi myndast sú regla að
veiðirétturinn fylgdi landi (jörð),
þótt ýmis dæmi séu um veiðiítök
jarða (oft kirkjujarða) í/á veiðisvæð-
um langt frá eigin landareign. Um
langt skeið hefur það síðan beinlínis
verið bundið í íslenskum lögum að
veiðiréttur, sem og nýting flestra
annarra hlunninda, fylgi landinu/
jörðinni. Petta fyrirkomulag hefur
gefist vel því að bændur sem sitja
jarðir sjá sér hag í því að öll nýting
verði innan hóflegra marka og þess
sem náttúran sjálf leyfir, án þess að
gengið sé á höfuðstólinn. Ábúendur
jarðanna (bændurnir) eru því í raun
eins konar vörslumenn landsins og
gæða þess.
Silungsveiði í ám og vötnum er því
ein grein þeirra hlunnindanytja, sem
26Z FREYR - 7*96
Árni Snœbjörnsson. Freysmynd.
víða var einn liður í búrekstrinum.
Þegar almennara framboð varð á
mat og kjör þjóðarinnar bötnuðu má
segja, að menn hafi farið að van-
rækja vötnin. Sú vanræksla leiddi
svo til þess, að mörg okkar ágætu
silungsvatna eru nú ofsetin fiski,
sem þar af leiðandi er oft afar smár,
jafnvel svo að án aðgerða er vart
hægt að tala um að þau gefi neinn
nytjafisk.
Veiðivötn eru mörg.
Samkvæmt fasteignamati 1942
eru 1709 jarðir skráðar með silungs-
veiði, eða rúmlega fjórðungur allra
jarða í landinu. Samkvæmt mæling-
um Orkustofnunar eru um 1850
stöðuvötn á landinu stærri en 0,1
km2. Af þeim eru um 190 stærri en 1
km:. Erfitt er að fullyrða um fjölda
silungsvatna, en stundum heyrist
talan 1100. Ef miðað er við áætlað
flatarmál veiðivatna og algenga
framleiðslugetu þeirra, ásamt al-
gengu markaðsverði á silungi, sýnir
reikningsdæmið að silungsvötnin
geta gefið nokkur hundruð milljónir
króna í veltu, en þá er stangveiðin
ekki talin með. Áð þetta náist er
eflaust fjarstæða, en hitt er ljóst að
hér er um mikla auðlind að ræða,
sem fyrirfinnst í einhverjum mæli á
fjölda jarða í öllum landshlutum.
Á seinni árum hafa skipulegar
veiðar bænda í atvinnuskyni aukist.
Jafnframt hefur áhugi almennings á
sportveiði og útivist farið vaxandi.
Ef nýta á silungsvötn til fullra af-
kasta, þarf þetta tvennt að fara sam-
an. Þ.e. 1) netaveiði til matfisksölu
og til að grisja vötnin hæfilega, en
það gerir stangveiðin ein alls ekki, 2)
stangveiði til þess að gefa almenn-
ingi kost á útivist og skemmtilegri
tómstundaiðju og bóndanum tekjur
til viðbótar eða samhliða því sem
netaveiðin gefur. Þá er ónefnd dorg-
veiði að vetri til í gegnum ís. Reynsla
margra bænda er nú þegar fyrir
hendi varðandi það að netaveiði og
stangveiði geti farið mjög vel saman.
Stangveiðimenn hafa sumir hverjir
horn í síðu netaveiðimennskunnar
og til skamms tíma hafa margir
Veiðivötnin eru tnikil auðlind. Ljósm. Rafn Hafnfjörð.