Freyr - 01.09.1994, Blaðsíða 22

asti fjársjóður hvers fjárbónda er
góðir og rúmir sumarhagar. Það er
skoðun mín að við megum aldrei
ganga lengra í notkun beitilands en
það, að nýtt sé allt að hálfum
ársvexti beitarplantna í tíðarfarslegu
meðalári. Með því ætti að vera
tryggt að ekki sé gengið á höfuðstól
plantnanna, en það verður að teljast
grundvallarsiðgæði gagnvart náttúr-
unni. Ég tel að ásamt siðlátri tillit-
semi við náttúruna, sé varðveisla
beitilands og vernd gróðurs undir-
staða efnahagslegrar hagsældar í
sauðfjárbúskap. Þær afurðir, sem
nást ekki í sumarhögum vegna
fjölda fjár eða lélegra skilyrða, fást
hvergi annars staðar, nema með
beinhörðum auknum útgjöldum,
hversu vel sem sauðkindin er fram-
gengin á vori.
„Blessað veri grasið, sem blíðkar
reiði sandsins,
grasið sem græðir jarðarmein.“
Snorri Hjartarson.
Ég kem þá að samskiptum mínum
og Landgræðslu ríkisins. Þau hefjast
raunverulega árið 1990, þegar Land-
græðslan bauð mér, eins og öðrum
bændum á uppfokssvæðum, sam-
starf um uppgræðslu heimalanda,
með því að leggja fram áburð til
helminga á móti viðkomandi bónda,
og þar að auki 10 þús. kr. á tonn,
sem þátttöku í flutnings- og dreif-
ingarkostnaði. Lagt er til að bomir
séu 6-8 pokar á ha, þegar um ný-
sáningu er að ræða, en 3-5 pokar á
eldri uppgræðslur og áburðardreif-
ingu lokið um miðjan júlí. Gerður er
árlega samstarfssamningur um verk-
efnið.
Árið 1993 gerðu 120 bændur slíka
formlega samninga við Landgræðsl-
una, og landið sem tekið er til upp-
græðslu með þessum hætti er a.m.k.
1000 ha. Fulltrúar Landgræðslunnar
hafa tjáð mér að áhugi bænda sé
geysimikill og mundi auðveldlega
vera hægt að tvöfalda þátttökuna, ef
fjármunir væru fyrir hendi.
Énnfremur telja þeir, að víðast hvar
hafi náðst mjög góður árangur, og
leggja áherslu á að öll vinnubrögð
bænda séu til fyrirmyndar. Ég er
sannfærður um að með þessu fram-
taki steig Landgræðslan mikilvægt
og heillaríkt spor, ásamt því að gera
samning við bændur um dreifslu á
áburði og fræi Landgræðslunnar á
afréttum, þar sem því verður við
komið, og skerpa með því áhuga og
ábyrgðartilfinningu þeirra gagnvart
landinu.
Ég get vart hugsað mér betra hlut-
skipti en fá að taka í hlýja og
gróðurvæna hönd Landgræðslunnar,
sem rétt er fram til þessa verkefnis.
Góðir áheyrendur, ég kem nú að
lokaþætti máls míns. Hvað sjáum
viði framundan?
Á fögrum septemberdegi á liðnu
hausti heimsótti ég Gunnarsholt á
Rangárvöllum, aðalsetur Land-
græðslu ríkisins. Þar sýndu og
skýrðu vísindamenn staðarins allt
sem þar var að gerast, úti og inni.
Það sem vakti hvað mesta athygli
mína og aðdáun var eftirfarandi:
1. Hefting sandburðarins mikla
niður Rangárvelli. Trúlega gætu
allar þjóðir heims verið stoltar af
því þrekvirki.
2. Ræktun á annað hundrað tonna af
ýmsum tegundum fræs, til land-
græðslu, þar sem ræktunin tekur
mið af vísindalegum niðurstöðum
um aukið afurðamagn og þol-
gæði.
3. Sá merkilegi árangur þessa vís-
indastarfs, að nú er flutt fræ af
Beringspunti frá Gunnarsholti til
gamla heimalandsins, Alaska.
Fræið héðan er talið afurðameira
og þolnara.
4. Að mörgum þáttum landgræðslu,
svo sem vitneskju um ástand
lands og endurheimt gróðurs,
standa íslendingar jafnfætis
öðrum þeim þjóðum, er best vita
og gera. í sumum tilvikum standa
þeir flestum framar að reynslu.
5. Að Landgræðslan hefur í sam-
starfi við Skógrækt ríkisins,
Rannsóknastöðina á Mógilsá,
Rala og Kanadaríki, plantað 160
þúsund Alaskaöspum í túnið í
Gunnarsholti. Þar er verið að
kanna, hver áhrif slíkar skógar-
reitir, á svo víðfeðmu flatlendi,
hafi á veðurfar og fleiri um-
hverfisþætti.
Þetta sem nú hefur verið nefnt,
ásamt fjölmöru öðru, sem ekki
vinnst tími til að skilgreina, styrkir
þá skoðun mína, að við íslendingar
eigum erindi í umræðu heimsins um
umhverfismál. Umræðu um tillífgun
og vöxt gróðurmoldar, því án hennar
varðveitist enginn jarðvegur. Þar
getum við skýrt frá reynslu okkar,
m.a. um það hvernig hægt er að
rækta örfoka land.
Á fimm tuga afmælisári lýðveld-
isins á ég mér þá ósk og vilja um
þessi efni:
* Að okkur takist fyrir aldamót að
snúa vöm í sókn vaxandi gróður-
lendis.
* Að reynsla okkar og víðtæk vís-
indaleg þekking í þessum efnum
tali trúverðugri röddu til heims-
byggðarinnar og íslenskt starf og
reynsla verði þannig leiðbeinandi
fyrir þjóðir heims. Hér er einnig
um að ræða þann mikilvæga
þátt að ala upp æsku okkar við
það leiðarljós að trúa á landið.
* Að í Gunnarsholti rísi upp al-
þjóðleg rannsóknarstöð í land-
græðslu, þar sem vænta megi að
Sameinuðu þjóðirnar leggi fram
vísindalegt og fjárhagslegt lið til
uppbyggingar og starfrækslu. Það
mundi efla möguleika okkar til
mun stærri átaka í landgræðslu.
Til þess að þetta megi verða þarf
heilan hug og djarfan. Við verðum
hvert og eitt og hvert með öðru að
skapa og styrkja ímynd þeirrar þjóð-
ar, sem vill byggja þetta land, minn-
ug lokaorða Hannesar Péturssonar í
Öðnutn um Island:
O, þú dunandi eyja
sem á dögum sköpunarinnar
ennþá í smiðju
elds, kulda og vatns,
engan stað á jörðu
eigum vér dýrari
því þetta land
var sál vorri fengið til fylgdar.
I MOLflfi
Heitt sumar á
meginlandi Evrópu
Gríðarlegir og langvarandi þurrk-
ar voru á meginlandi Evrópu í júlí
og fram í ágúst. Heitt loft frá Mið-
jarðarhafslöndum og Norður-Afríku,
yfir 30 stiga heitt, grúfði yfir álf-
unni alla leið norður yfir austanverð
Norðurlönd.
Hafði þessi þurra hitabylgja slæm
áhrif á ýmsan jarðargróða á ökrum,
túnum og í úthaga.
S66 FREYR - 17'94