Freyr - 01.09.1994, Blaðsíða 32

um viðræðum svo að tryggt sé að
hagsmunir hans verði ekki fyrir borð
bomir sökum ónógrar þekkingar.
Tengsl Islands við Evrópubanda-
lagið hafa verið mikið á dagskrá að
undanförnu.
Ég álít að breyting EES-samn-
ingsins í tvíhliða samning við ESB
sé vænlegasta lausnin í því máli. Að
mínum dómi er fráleitt að við lokum
okkur innan tollmúra bandalagsins
með því að gerast fullgildir aðilar að
því. Við eigum hins vegar að skoða
vandlega þá möguleika sem kunna
að felast í einhvers konar fríverslun-
arsamningi við NAFTA og auknum
viðskiptum við lönd í Asíu. Lega
landsins býður upp á margvíslega
möguleika á viðskiptasviðinu sem
lítið sem ekkert hafa verið nýttir
ennþá.
GATT-samningurinn.
Samningar tókust í GATT-við-
ræðunum í desember 1993 eftir nær
7 ára samningaþóf. Megin atriði
samningsins sem snerta landbúnað-
inn er að innflutningur búvara verð-
ur frjáls nema þar sem heilbrigðis-
reglur takmarka, en heimilt verður
að leggja á jöfnunartoll, þ.e.a.s. svo-
kölluð tollaígildi sem mega nema
mismun á meðalheimsmarkaðsverði
viðmiðunaráranna 1986-1988 og
heildsöluverði innanlands.
Akvæði eru um lágmarks innflutn-
ing og lækkun tollaígilda, útflutn-
ingsbóta og innra stuðnings á að-
lögunartímanum sem er 6 ár.
Enn er óljóst hvort GATT-samn-
ingurinn tekur gildi 1. júlí 1995 eða
l.janúar 1996.
Allt er á huldu um það hvemig
íslensk stjómvöld taka á fram-
kvæmd samningsins, hvemig beitt
verður heimildum um álagningu
tollaígilda og hvemig staðið verður
að framkvæmd lágmarks innflutn-
ings.
Agreiningur virðist vera um það
hvort þau ákvæði um forræði varð-
andi innflutning búvara sem sam-
þykkt voru á Alþingi í dsember sl.
gildi varðandi GATT-samninginn og
núverandi utanríkisráðherra hefur
lýst þeirri skoðun sinni að ástæðu-
laust sé að beita heimildum um
álagningu tollaígilda nema takmark-
að.
Stjórn Stéttarsambandsins hefur
krafist þess að stjórnvöld marki
skýra stefnu í afstöðu sinni til
útfærslu á niðurstöðum GATT-
samningsins hið fyrsta þannig að
landbúnaðurinn og atvinnulíf honum
tengt viti sem gleggst hver staðan er
og hægt verði að taka ákvarðanir
varðandi stefnumörkun í málefnum
landbúnaðarins í framhaldi af því.
Ég tel þá niðurstöðu sem nú er
orðin í GATT-viðræðunum jákvæða
og að hún muni stuðla að raunhæfari
verðmyndun á búvörum á alþjóða-
markaði. Ég tel einnig að hinn nýi
GATT-samningur muni ekki koma í
veg fyrir að hér geti þrifist blómleg-
ur landbúnaður á komandi árum ef
íslensk stjómvöld standa að fram-
kvæmd hans af viðsýni og skilningi.
Til móts við framtíðina
Eins og ég hefi rakið hér að fram-
an á landbúnaðurinn að baki tímabil
mikilla breytinga. Enda þótt þessum
breytingum sé hvergi nærri lokið er
nauðsynlegt að staldra við og meta
hvaða kostir eru framundan og
hvaða leið menn vilja fara til þess að
ná settu marki. Enginn vafi er á því
að hreinleiki íslenskrar náttúru,
vistvænir og lífrænir búskaparhættir
og heilnæmi íslenskra búvara eru
þau tromp sem bændur hafa á
hendinni.
Frá því á sl. hausti hefur mikið
starf verið unnið á vegum bænda-
samtakanna, landbúnaðarráðuneytis-
ins og RALA við að afla gagna um
það, hvaða kröfur eru gerðar á al-
þjóðavettvangi um vistvæna og líf-
ræna framleiðslu.
Hefur Baldvin Jónsson unnið að
þessu verkefni á vegum bændasam-
takanna, jafnframt því sem hann
hefur aflað upplýsinga um markaðs-
möguleika slíkrar framleiðslu er-
lendis.
Eftirspurn eftir vistvænum og líf-
rænum afurðum fer nú ört vaxandi í
Evrópu, Bandaríkjunum og Japan á
meðal þjóðfélagshópa sem hafa
mikla kaupgetu og er verðlag slíkra
matvæla verulega hærra en annarra.
Reynslan sýnir okkur að við höf-
um við núverandi aðstæður ekki að-
stöðu til þess að keppa á hinum svo-
kallaða heimsmarkaði með búvörur
okkar og komum líklega seint með
að vera samkeppnisfærir á honum.
Þrátt fyrir GATT-samninginn
verður þar áfram undirboðsmarkað-
ur, þar sem ekki var í þessari lotu
samið um nema þriðjungs lækkun á
útflutningsbótum og niðurgreiðsl-
um. Við þurfum hins vegar að skoða
mjög vel hvort við eigum möguleika
á hinum sérhæfðu mörkuðum þar
sem gæði og hreinleiki matvæla eru
metin umfram annað. Við megum
ekki láta undan þeirri miklu pressu
sem er á lækkun matarverðs þannig
að það komi niður á gæðum vörunn-
ar. Þvert á móti eigum við að auka
gæðin og á þann hátt að mæta
óskum markaðarins hér heima og
erlendis.
Nú er á vegum landbúnaðarráðu-
neytisins unnið að því að setja sam-
an íslenskan staðal fyrir lífræna
framleiðslu. Þegar þessi staðall hef-
ur hlotið viðurkenningu alþjóðasam-
taka á þessum vettvangi er kominn
grundvöllur til að meta hver staða
íslenskrar búvöruframleiðslu er nú
með tilliti til slíkra krafna og jafn-
framt hverju þarf að breyta í nú-
verandi framleiðsluháttum til þess
að uppfylla þær kröfur sem gerðar
eru. Jafnframt er þá kominn grund-
völlur til þess að meta hvað slíkar
breytingar kosta og um leið hag-
kvæmni þess fyrir einstaka bændur
eða landbúnaðinn í heild að aðlaga
sig að þeim. Margt bendir til þess að
vegna aðstæðna hér á landi sé leiðin
fyrir íslenskan landbúnað til þess að
aðlaga sig slíkum kröfum styttri en
fyrir landbúnað annarra landa í okk-
ar heimshluta. Engu að síður yrði
það mikið átak fyrir landbúnaðinn í
heild eða hluta hans að gera slíkt.
Enda þótt gæði og heilnæmi ís-
lenskra búvara séu mikil er margt
sem á skortir í framleiðslu, vöruþró-
un og markaðssetningu þegar um er
að ræða að keppa á hágæðamörkuð-
um.
Bændur hafa fram til þessa haft
tilhneigingu til að framleiða eitthvað
sem aðrir eiga að selja.
Við verðum að venja okkur af
þeirri hugsun að útflutningur búvara
sé í því fólginn að losna við
umframframleiðslu og leysa vand-
ræði. Við þurfum að fara að fram-
leiða til útflutnings ef mögulegt á að
vera að ná árangri á því sviði.
Enda þótt þekkingarstig í úr-
vinnsluiðnaðinum sé mjög hátt, sér-
staklega í mjólkuriðnaðinum, þá
skortir alltof víða þá hagræðingu,
þjálfun og fæmi sem nauðsynleg er
til þess að fyllsta hagkvæmni náist
576 FREYR- 17'94