Freyr - 01.06.1995, Qupperneq 4
Ffifl RITSTJÓRN
Staða sauðfjárrœktarinnar
Sauðfjárrækt hér á landi er illa stödd um þessar
mundir. Bændasamtök íslands hafa gert það að
forgangsverkefni sínu að finna þar leiðir til úr-
bóta og hafa leitað eftir endurskoðun á búvöru-
samningnum við landbúnaðarráðuneytið sem fer
með það verk af hálfu ríkisvaldsins. Ritstjórnar-
greinar og aðsendar greinar birtast í dagblöðum
um málið og er það til marks um að málið vekur
athygli út yfir landbúnaðinn.
Vert er að draga fram nokkrar tölulegar upp-
lýsingar um það hvað hér er á ferð. Á síðasta ári,
1994, var sala innanlands á kindakjöti tæp 7230
tonn en var tæp 8100 tonn árið áður. Á árunum
1978-1987 var innanlandssalan hins vegar yfir-
leitt á bilinu rúm 9 þúsund upp í fast að 11 þús-
und tonnum. Á þeim árum var árlegur útflutn-
ingur á kindakjöti á bilinu um tæp 2300 tonn upp
í 5000 tonn en er nú um eitt þúsund tonn. Sala á
öðrum kjöttegundum á þessu tímabili hefur hins
vegar verið: Á nautakjöti tæp 1800 tonn árið
1978, en um 3250 tonn árið 1994; á svínakjöti
1250 tonn árið 1979, en rúm 3200 tonn árið
1994, á alifuglakjöti 850 tonn árið 1979, en um
1350 tonn árið 1994 og á hrossakjöti um 760
tonn árið 1980 en 560 tonn árið 1994.
Samkvæmt búvörusamningi skal greiðslumark
til framleiðslu kindakjöts breytast miðað við
neyslu innanlands árið á undan. Þessi réttur var
7400 tonn á lögbýli haustið 1994 og hefur verið
ákveðinn 7200 tonn á lögbýli fyrir nk. haust,
1995. Með óbreyttri þróun er augljóst að enn
stefnir í verulega skerðingu á greiðslumarki á
kindakjötsframleiðslu, og jafnframt á launa-
tekjum fjárbænda. Margs konar útgjöld við bú-
skapinn dragast hins vegar lítið eða ekki saman,
svo sem afborganir á lánum vegna bygginga og
vélakaupa og annar fastur kostnaður. Afleiðingin
er að tekjur af sauðfjárrækt hafa hrunið og eru
fjárbændur víða með tekjur undir tekjutryggingu
öryrkja og ellilaunaþega.
Vert er að leita skýringa á því hvers vegna neysla
á kindakjöti hér á landi hefur dregist saman á
síðustu árum á sama tíma og neysla á flestum
öðrum kjöttegundum hefur aukist. Ljóst er að
ástæður þess eru margar. Opinber verðákvörðum á
kindakjöti, nánast einni kjöttegunda, hefur vissu-
lega verið neikvæð fyrir samkeppnisstöðu þess.
Ábyrgðaraðilar annarra kjöttegunda hafa getað
brugðist skjótar við þörfum og möguleikum
markaðarins. Þá hefur verð á innlluttu fóðri farið
lækkandi á síðustu árum, m.a. vegna niður-
greiðslna á korni erlendis og lækkandi fóðurgjalda
hér á landi. Þetta hefur styrkt samkeppnisstöðu
svokallaðra komkjötgreina gagnvart kjötgreinum
sem nota mest innlent fóður. Þá er ótalið það sem
skiptir hér inestu en það er að markaðsfærsla
kindakjöts hefur dregist aftur úr á sama tíma og
verulegar framfarir hafa orðið í markaðsfærslu
annaiTa tegunda kjöts. Þannig er að á síðustu ára-
tuguin hefur orðið sú þjóðfélagsbreyting að áhugi
á fljótlegri og auðveldri matai'gerð á heimilum
hefur stóraukist. Hjón vinna yfirleitt bæði utan
heimilis, tíminn er dýrmætur og þar af leiðandi
vex áhugi fólks á einfaldri matreiðslu. Hið sama
gildir um viðhorf þeiixa sem búa einir/einar. Við
þessar aðstæður hefur kindakjöt orðið undir í
samkeppni við annað kjöt. Að auki hefur allt kjöt
átt í harðnandi samkeppni við önnur matvæli, svo
sem fisk og jurtafæði hvers konar, e.t.v. með
smávegis kjötinnihaldi. Þar má m.a. nefna pitsur
og pasta. Hér má minna á að hráefni í mat úr jurta-
ríkinu er ódýrara en í kjötrétti og minna iná á að
erfiðisvinna þekkist nú ekki í sama mæli og áður,
þannig að þörf á staðgóðum mat hefur stóiTninnkað.
Staða kindakjöts sem undirstöðufæða þjóðar-
innar er þannig önnur en áður. Margir fúlsa við
fitu í kjöti, en erfitt er að sneiða hjá henni í
kindakjöti. Má vera að það hafi sín áhrif á það að
í skyndibitaréttum er kindakjöt nær óþekkt eða
sjaldgæft.
Spumingin um stöðu kindakjöts í framtíðinni er
framar öðm sú hvemig hér er unnt að bregðast við.
Breyttu þjóðfélagi þarf að bregðast við á nýjan
hátt, þar sem allir hlutaðeigandi, frá bóndanum til
smásölunnar, geri sameiginlegt átak með tilitit til
þeima þjóðfélagsaðstæðna sem nú iikja.
Afar misjafnt er hve alvarleg sú staða, sem hér
hefur verið lýst, er í augum fólks og hvaða leiðir
em taldar vænlegastar til úrlausnar. Hafa vanda-
mál sauðfjárræktar einhverja sérstöðu borið saman
236 FREYR - 6. '95