Freyr - 15.10.1998, Blaðsíða 15

eftir
Einar Eðvald
Einarsson
búfræðikandi-
dat, í fram-
haldsnámi í
loðdýrarækt
Kynbœtur
með aðstoð kynbótaforrita
Afurð loðdýra, skinnið, er seld á
frjálsum markaði þar sem verð-
ið stjómast í stórum dráttum af
þrennu, framboði, eftirspum og síð-
an flokkun skinnanna í gæða- og
stærðarflokka. Frá sjónarhomi
bóndans er erfitt að hafa áhrif á
markaðinn, en á flokkun skinnanna
er hugsanlegt að hafa áhrif með
bættu kynbótastarfi. Þær spumingar
sem bóndinn stendur frammi fyrir
snúast því margar um áhersluatriði í
ræktunarstarfmu. A að leggja áherslu
á frjósemina, gæðin, stærðina eða
litinn? Hvert er arfgengi þessara
þátta og hver er erfðafylgnin á milli
þeirra? Hvemig er hægt að haga
kynbótastarfinu, þ.e.a.s. lífdýraval-
inu, þannig að framfarimar í þessum
eiginleikum verði sem mestar?
Einnig skiptir máli hvað er ódýrast
og auðveldast að framleiða og síðast
en ekki síst hvað er ömggast að
framleiða. Hvað stendur af sér verð-
og tískusveiflur? Bændur standa því
frammi fyrir spumingum um vægi
hvers og eins eiginleika við val á
ásetningsdýrum. Svarið er ekki ein-
falt því að þama þarf að spinna sam-
an kynbótafræðina, kröfur markað-
arins og þátt bóndans í fóðmn, hirð-
ingu og rekstri.
Kynbótastarfið með
tæknina að vopni
Við notkun kynbótaforrita í ræktun-
arstarfmu, eins og t.d. Danmink,
hefur oft komið upp spumingin um
gildi þess fyrir ræktunarstarfið að
lífdýradæma alla hvolpana við líf-
dýraval. Það er mikil vinna og því
hafa margir velt fyrir sér áhrifum
þess á framfarir í ræktuninni að líf-
dýradæma ekki hvolpa úr litlum
gotum og/eða litla hvolpa.
A að leggja áherslu áfrjósemina, gœðin, stœrðina eða litinn?
FSP (Fyn og Sydjyllands Pels-
dyravlerforening) gerði fyrir tveim-
ur árum athugun á afleiðinum þess
að lífdýradæma ekki alla hvolpa.
Tilraunin var framkvæmd með hjálp
tölvu í sérstöku ræktunarpró-
grammi, þ.e.a.s. þetta er tilbúið
dæmi. Búnir vom til 24 bæir sem
hver og einn hafði 10 sérstakar rækt-
unarlínur með 705 læður á hverri
línu. M.ö.o. voru 169.200 læður not-
aðar í tilraunina hvert ár, í þessi
„fimm ár“ sem hún stóð yfir. Við
upphaf tilraunarinnar gerði pró-
grammið ráð fyrir að öll dýrin hefðu
sömu erfðasamsetninguna, og að
við val á lífdýrum árin áður en til-
raunin fór af stað hefði sama vægi
verið notað á frjósemi, gæði og
stærð á öllum bæjunum.
Aðeins eitt bú flokkaði alla
hvolpana, þ.e.a.s. engum hvolp var
sleppt vegna þunga né gotstærðar-
innar sem hann kom úr. Hinir bæ-
imir 23 flokkuðu burt mismikinn
hluta hvolpanna, annað hvort vegna
gotstærðar og/eða þunga þeirra.
Niðurstöðumar er að finna í töflu 1
sem inniheldur 24 kassa, einn fyrir
hvem bæ.
I efsta kassanum lengst til vinstri
(kassa 1) sést árangurinn í gotstærð,
gæðum og þunga dýranna hjá þeim
bóndanum sem flokkaði allt. Töl-
urnar vinstra megin í kassanum em
raunvemleg gildi en til að auðvelda
samanburð eru þær settar á 100
skala þar sem 100 em þær framfarir
sem sá bærinn fær sem flokkar alla
hvolpana. I neðsta hominu hægra
Freyr 1 3/98 - 15