Freyr - 15.10.1998, Síða 27

Sveiflur á skinnaverði
88/89 89/90 90/91
Söluárin
Mynd 1. Leiðrétt verðmeðaltöl á skinnaverði.
hefur stærðin þar svo afgerandi áhrif
að mikilvægi gæðanna, þels og vind-
hára, hverfur tekjulega séð. Þessar
niðurstöður eru í samræmi við áður-
gerðar greiningar á verðmæti eigin-
leikanna (Börsting, 1992).
Arfgengi eiginleikanna, erfða-
og svipfarsfylgnin á milli þeirra,
reyndist líka mismunandi eftir eig-
inleikum en hvað af þessu skiptir
máli og hvers þarf að gæta?
Stærðin er greinilega sá eigin-
leiki sem sterkastur er. Hún vegur
lang þyngst í verðmæti skinnanna
og er með hátt arfgengi sem er sam-
bærilegt við niðurstöður annarra
(Lagerkvist o.fl., 1994). Matið á
stærð dýranna kemur sæmilega út í
svipfarsfylgninni milli lífdýradóms
og skinnadóms (tafla 1) þó að
greinilega gangi betur að dæma
stærð högna (r = 0,51) en læðna (r =
0,28). Sú staðreynd að huglæga
matið á stærðinni skuli aðeins vera
sæmilegt, og að hún skili flestum
krónum í vasann, hlýtur að minna á
að erfðafylgni milli þunga dýra og
lengdar skinna er mjög há eða rG =
0,6-0,9 (Magnús B. Jónsson, 1971
og Bprsting & Therkildsen, 1992).
Þetta þýðir m.ö.o. að bændur eiga
ekki að hika við að nota vigt til
ákvörðunar á stærð dýranna. Að
velja fyrir stærð lítur því ekki út
fyrir að vera erfitt, en fleira hangir á
spýtunni.
Gæði skinnsins skipta líka máli,
en samkvæmt niðurstöðunum hér
(tafla 3 og 4) og Bprstings (1992)
eru gæðin önnur í röðinni um verð-
mæti eiginleikanna, skoðað út frá
skinnadómunum. Það mikilvæga er
hins vegar að niðurstöður sýna að ef
eingöngu er sett á eftir stærð dýr-
anna mun skinnagæðunum fara
hrakandi, því að erfðafylgni milli
stærðar skinns og gæða þess er nei-
kvæð og rímar það við niðurstöður
annarra (Magnús B. Jónsson, 1971
& Hansen, 1995). Hér er þó ekki um
sterka neikvæða erfðafylgni að ræða
en nóga til þess að ákveðið vægi
verður alltaf að setja á gæðin við val
á ásetningdýrum ef þau eiga ekki að
versna með aukinni stærð dýranna.
I áranna rás hefur verið reynt að
bæta feldgæði minksins á sem fljót-
virkastan hátt með því að dæma
bæði þelið og vindhárin sem sér-
staka eiginleika. Niðurstöðumar hér
sýna að arfgengi á þeli og vindhár-
um, reiknað út frá skinnadómnum,
er lægst af þessum dæmdu eigin-
leikum (tafla 2) og eru niðurstöð-
urnar í ágætu samræmi við flestar
fyrri rannsóknir (Lagerkvist o.fl.,
1994; Lagerkvist & Lundheim,
1990, og Magnús B. Jónsson, 1971).
Það að arfgengið skuli vera svona
lágt segir okkur að eiginleikinn er
erfiður í ræktun og að framfarir í
honum séu háðar ýmsu öðru en ein-
ungis arfgenginu, þ.e.a.s. umhverfíð
hefur greinilega mikil áhrif. Af um-
hverfísþáttunum er líklegt að tveir
vegi mest. Annar er þáttur bóndans,
þ.e.a.s. umhverfí dýranna, fóðrun og
hirðing, en hinn er mat dómarans á
eiginleikanum. Þær athuganir sem
gerðar hafa verið á hæfni dómara
við dóma sýna að þeim gengur verst
að meta dýpt og þéttleika feldsins
(Magnús B. Jónsson, 1971; Bprst-
ing, 1992). Þetta staðfestist hér því
að svipfarsfylgni (tafla 1) milli dóms
á þeli á dýrinu lifandi og skinna-
gæða var lægri heldur en á milli
vindhára og skinnagæða. Það sem
var þó enn meira afgerandi og stað-
festi þetta betur var hin háa erfða-
fylgni (rG = 0,47) milli vindhára á
dýrinu lifandi og skinnagæða og
síðan neikvæð erfðafylgni milli þels
og skinnagæða. Þetta segir í raun að
gæði skinnsins sem heildar (þel og
vindhár), ráðast af dómi á vindhár-
um á dýrinu, (tafla 2) en hafa ekkert
með dóminn á þelinu að gera.
Arfgengi litarins reyndist hátt og
litadómur á dýrinu lifandi virðist
líka skila sér vel yfir í litinn á skinn-
inu, erfðafylgnin þama á milli er há
(tafla 2) og eins svipfarsfylgnin
(tafla 1). Sú staðreynd sem síðan
kemur fram í töflurn 3 og 4 að virði
litarins í verðmæti skinnsins sé
næsta lítið og oft ekkert miðað við
verðmæti stærðar og gæða veldur
því að vægi hans í ræktunarstarfinu
þarf ekki að vera mikið. Niðurstöður
sýna líka að hann hefur hátt arfgengi
sem segir okkur að tiltölulega auð-
velt ætti að vera að bæta hann ef
mönnum sýnist svo. Athuga ber líka
að erfðafylgni milli vindhára og lits
er upp á 0,37 sem er sambærilegt
við það sem Lagerkvist & Lunde-
heim (1990) fundu, en það þýðir að
framföram í öðrum þættinum fylgja
framfarir í hinum og þar sem alltaf
er verið að reyna að bæta feldgæðin
(þel og vindhár) ætti liturinn að
skána örlítið um leið.
Umhverfisfylgnin milli eigin-
Framhald á bls. 32
Freyr 1 3/98 - 27