Freyr - 15.12.2000, Blaðsíða 8

Ingimar á perúskum passafínó tölthesti á kynbótabúi fyrir þetta hestakyn í
Texas árið 1995.
og ekki síður folaldsveturinn. Fyrsti
veturinn er oft einhver mesta
brotalöm í uppeldinu. Allir bændur
vita hvaða áhrif það hefur á lömbin
að æmar mjólki vel á vorin fyrst
eftir burðinn og hið sama gildir um
hryssumar.
Það er misjafnt hvað folöldin eru
látin ganga lengi undir hryssunum,
sumir taka þau undan að hausti og
fóðra þau sér, oftast inni. Aðrir láta
þau ganga undir hryssunum og
gefa þeim út allan veturinn. Ef
hryssurnar eru teknar sér og gefið
eins og þær vilja, þá mjólka þær
fram eftir vetri og það er kannski
besta uppeldið sem hægt er að fá
fyrir folaldið. Ef hryssurnar eru
fylfullar þá venja þær undan sér
þegar kemur fram á meðgönguna
seinnihluta vetrar. Ef hryssunum er
gefið nægjanlega vel virðist þetta
ekkert skaða heilsufar hryssnanna,
frjósemi þeirra né fæðingarþunga
folaldanna næsta vor.
Ef folöld eru tekin undan að
hausti og fóðruð inni, er mikilsvert
að það sé gert áður en þau eru farin
að leggja af og þá þurfa þau gott
viðurværi, snemmslegið gott hey
og helst örlítið dýraprótein, t.d.
hnefafylli af fiskimjöli á dag eða
mjólkurprótein til að tryggja nauð-
synlegar amínósýrur til vaxtar.
Hvað er svo fullorðinn hestur
þungur?
Hann er að meðaltali 360-370
kg, hestur í brúkunarholdum. Síðan
geta hestar, sem eru ekki brúkaðir
og ganga í góðum haga, farið yfir
500 kg. Þyngsti hestur sem ég hef
vigtað var 560 kg, hann var hér á
Hvanneyri og hét Guffi. Þetta var
að hausti og hann gekk úti allan
veturinn og vorið eftir hafði hann
lést um rúm 100 kg en var samt vel
feitur og fannst vart til rifja.
En þú kannaðir svo hvernig ís-
lenski hesturinn nýtirfóðrið?
Já, ég vann að ýmsum tilraunum
ásamt öðrum varðandi meltingar-
færi, beit, fóðrun og fóðumýtingu
íslenska hestsins.
Mér fannst að íslensk hross nýttu
fóður betur en gefið var upp í
fræðibókum um erlend hrossakyn.
Þar segir að hross nýti ekki tréni í
fóðri nema um 60-70% á við jórt-
urdýr. Mér fannst að ef þetta væri
satt þá ættu hross að vera útdauð
hér á landi því að í aldanna rás hafa
íslensk hross þurft meira og minna
að bjarga sér á útigangi að vetrin-
um án viðbótar fóðurs. Sumir vilja
skýra þetta með því að þau bættu
þetta upp með því að auka átið,
sem er rétt að vissu marki.
Ég vildi finna á þessu betri skýr-
ingu og því voru árið 1988 keypt
hingað að Hvanneyri 15 hross,
þeim skipt í þrjá hópa og fyrsta
hópnum slátrað eftir grasbeit, öðr-
um eftir fimrn vikna eldi og þeim
þriðja eftir útigöngu fram í janúar-
lok án fóðurs. Rannsókn þessi var
aðalverkefni Kiistínar Sverrisdótt-
ur til kandídatsprófs við Búvís-
indadeildina á Hvanneyri.
Rúmmál og lengd allra hluta
meltingarfæranna voru mæld og
borin saman við meltingarfæri í er-
lendum hrossakynjum. Það kom þá
í ljós að magi og mjógimi em mun
minni hlutfallslega í íslenskum
hrossum en í erlendum kynjum. í
íslenskum hrossum var maginn að-
eins rúm 2% af heildarrými melt-
ingarvegarins en 8-10% í samsvar-
andi tilraun á átta erlendum kynj-
um. Á hinn bóginn voru botnlangi
og ristill hlutfallslega mun stærri
hér en í þeim erlendu. M.a. var
botnlanginn í íslensku hestunum
lengri en meðaltalið í erlenda sam-
anburðarhópnum, þrátt fyrir að þau
hross væm á annað hundrað kg
þyngri. Við bárum þessa könnun
saman við tvær erlendar kannanir,
aðra 100 ára gamla en hina frá ár-
inu 1979, báðar á átta hrossakynj-
um hvor.
Hér á Hvanneyri vom líka gerðar
beitartilraunir á hrossum í fjögur
sumur þar sem hrossin voru vigtuð
vikulega allt sumarið, 30 hross alls,
í sex beitarhólfum. Það vom bæði
könnuð áhrif beitar á gróður, eftir
því hve þungt var beitt, og á hinn
bóginn þrif hestanna. Samtímis
voru gerðar athuganir á ormasmiti
og áhrifum ormalyfsgjafar og einn-
ig atferlisathuganir.
Eitt af því sem kom á óvart í
þessum tilraunum var hversu fljót
hrossin voru að þyngjast. Þegar
frekar grannholda hross vom sett á
beit á vorin þá bætti einstaka hross
við þunga sinn 30-70 kg á hálfum
mánuði eða 2-5 kg á dag og er það
8 - FREYR 13-14/2000