Freyr - 01.05.2001, Qupperneq 46

Afkvæmarannsóknir
á hrútum haustið 2000
reytt kjötmat
kom til fram-
kvæmda haust-
ið 1998 og þá
hófst um leið umfangs-
mesta einstaka verkefni
sem unnið hefur verið hér
á landi í sauðfjárrækt
þegar á vegum búnaðar-
sambandanna voru settar
upp skipulegar afkvæma-
rannsóknir vegna kjöt-
gæða. Framleiðnisjóður
landbúnaðarins styrkti
þetta verkefni. Viðbrögð
bænda voru meiri og betri
en nokkur hafði þorað að
vona. Samtals voru unnar
rannsóknir á rúmlega 250
búum og dæmdir á þenn-
an hátt yfir 1400 af-
kvæmahópar. Umfang
starfsins var nánast
óbreytt haustið 1999.
I þessum rannsóknum
er leitast við að samþætta
í eina gæðaeinkunn nið-
urstöður annars vegar úr
kjötmati á lömbum und-
um hrútnum og hins veg-
ar á niðurstöðum mats á
lifandi lömbum þar sem
ómsjármælingar vega
mest en einnig telur þar
með stigun fyrir lærahold
á lifandi lömbum og mat
á ullargæðum.
Haustið 2000 var þessi
starfsemi áfram styrkt af
Framleiðnisjóði landbún-
aðarins. Reglum um fram-
kvæmd var breytt þannig
að nú var gerð krafa um
að til þess að rannsókn
væri styrkhæf væru að
lágmarki fjórir hrútar í
rannsókninni á búinu en
áður voru þrír hrútar lág-
46 - pR€VR 6-7/2001
mark. Rétt er samt að taka
fram að rannsóknir með
þrem hrútum eru teknar til
uppgjörs og nokkrar slíkar
voru unnar haustið 2000,
allar á Suðurlandi. Rétt er
hins vegar að minna á að
þessa vinnu er verið að
framkvæma til þess að fá
grunn til að velja á milli
hrútanna sem eru í rann-
sókninni. Eftir því sem
fleiri hrútar eru í rannsókn
því meiri möguleikar
verða til úrvals að henni
lokinni.
Haustið 2000 varð þátt-
taka í þessu starfi talsvert
meiri en áður hafði verið
þrátt fyrir ögn hertar regl-
ur. í töflu 1 er gefið yfirlit
um umfang rannsókn-
anna eftir svæðum. Þar
sést að rannsóknir voru
alls á 266 búum haustið
2000, þannig að þar er
fjölgunin ekki mikil, en
afkvæmahópar, sem
dæmdir eru, eru 1700 og
þeim fjölgar verulega á
þriðja hundraðið frá því
sem áður var. Slíkt verður
að teljast ákaflega já-
kvætt. I sambandi við
tjölda afkvæmahópa
kemur fyrir með örfáa
hrúta að þeir séu í prófun
á fleiri en einu búi og eru
þá tvítaldir í þessum
fjölda. Slík tilvik ná samt
ekki heilum tug. Um-
fangið eykst á öllum
svæðum nema á Vestur-
landi þar sem umtals-
verður samdráttur er í
starfinu frá árinu áður.
Það má vafalítið skýra að
stórum hluta með því að
haustið 1999 var mikið af
veturgömlum hrútum eft-
ir sæðingar sem bændur
voru duglegir að fá próf-
un á. Haustið 2000 var
hins vegar frekar lítið af
veturgömlum hrútum á
svæðinu þar sem sæðing-
ar höfðu ekki verið árið
áður og þess vegna áhugi
minni. A Austurlandi er
einnig aðeins minna um-
fang en árið áður. Þar er
einnig miklu stærri hluti
rannsókna unninn með
lágmarksfjölda hrúta í
rannsókn, eins og sjá má
á töflunni, ef borið er
saman hlutfall búa og
hrúta. Til að ná sem mest-
um árangri með þessum
rannsóknum ætti það að
vera kappsmál þeirra sem
framkvæma þær að fá um
leið mat á allan þann
hrútastofn á búinu sem á
að vera í ræktunarstarf-
inu.
Nýr þáttur, sem kom til
sögunnar haustið 2000,
voru afkvæmarannsóknir
á nokkrum stöðum vegna
sauðfjársæðingastöðv-
anna. Haustið 1999 var
leyfi veitt af dýralækna-
yfirvöldum til þess að
framkvæma afkvæma-
rannsóknir á hrútum fyrir
stöðvarnar á nokkrum
stöðum. Þessar rannsókn-
ir voru því skipulagðar
strax haustið 1999. Fram-
kvæmdin er þannig hugs-
uð að unnt sé að safna á
eitt bú nokkru úrvali
hrúta af stærra svæði og
fá þá boma saman inn-
byrðis í afkvæmarann-
sókn. Hrútahópurinn er
síðan hafður í einangrun-
argirðingum um sumarið.
Um hausið, strax og nið-
urstöður liggja fyrir, eru
síðan fluttir beint inn á
stöðvarnar þeir hrútar
sem taldir eru hafa sýnt
Tafla 1. Umfang haustið 2000 afkvæmarannsókna
Svæði F.jöldi búa Fjöldi hópa
Vesturland 30 192
Vestfirðir 20 144
Strandasýsla 32 237
V-Húnavatnssýsla 27 175
A-Húnavatnssýsla 12 65
Skagafjörður 41 250
Eyjafjörður 17 107
S-Þingeyjarsýsla 16 101
N-Þingeyjarsýsla 20 151
Austurlands 18 84
A-Skaftafellssýsla 6 33
Suðurlands 27 161
Samtals : 266 1700