Freyr - 01.06.2003, Qupperneq 10

amar þróast. Fyrst vom þetta tvær
aðskildar vélar en síðan þróast
það þannig að farið er að hengja
pökkunarvél aftan í rúlluvél,
þannig að ein sæmilega öflug
dráttarvél gat rúllað og pakkað i
einu.
A ámnum kringum 1990 fer
mest af starfsgetu okkar í að prófa
rúllutæki og kanna verkunarþætt-
ina. Nú er tækjabúnaðurinn að
mestu tölvustýrður og einn maður
getur náð gríðarlega miklum af-
köstum við heyskap. Nú á allra
síðustu ámm er salan eingöngu
komin yfir í sambyggðar vélar.
Ferbaggar
Fyrir 6-7 ámm fara menn að
flytja inn svokallaðar stórbagga-
vélar. Þær em upphaflega hannað-
ar fyrir að ná hálmi af ökrum í
stórum einingum. Menn voru
orðnir þreyttir á þessum litlu hefð-
bundnu böggum og verktakar
vildu fá miklu stærri einingar til
að fjarlægja hálminn af ökmnum.
Þróunin var einnig í tengslum við
fjarvarmaveitur erlendis, en stærð
stórbagganna miðaðist við bmna-
hólfm hjá þeim.
Þá kemur aftur upp sú hugmynd
að nota þessar bindivélar fyrir hey
og vefja plasti utan um þá. Þetta
þróast yfir í hönnun á sérbyggðum
pökkunarvélum fyrir ferbagga.
Það er þó talinn nokkur galli að
plastið fellur ekki eins þétt að
lengdarflötum baggans og á rúll-
unum.
Kostir og ókostir við rúlluhey-
skapinn?
Það kom fljótt í ljós að verkun
heysins batnaði almennt við
þessa tækni. Hægara var um vik
að slá á kjörtíma og það þurfti
ekki nema dagstund til að ná
sæmilegri forþurrkun. Við lögð-
um mikla áherslu strax í upphafi
á að forþurrka heyið. Þar tel ég
reyndar að við höfum náð for-
skoti fram yfir Norðurlandaþjóð-
irnar, en leiðbeiningaþjónustan
hjá þeim setti sig frekar á móti
þessari tækni í upphafí. Þeir
töldu að þeir bændur sem ættu
fyrir tæknibúnað og geymslur til
að votverka hey væru betur sett-
ir með þá aðferð en rúlluverkun
og það væri ekki ástæða til að
vera með tvöfalt kerfi. Þetta
seinkaði því nokkuð þróuninni
hjá þeim.
Ég leyfi mér hins vegar að full-
yrða að við bárum gæfu til þess, í
samvinnu við Bændaskólann á
Hvanneyri, þar sem Bjami Guð-
mundsson var í forystu á sviði
fóðurverkunar, að það var strax
farið út í umfangsmiklar tilraunir
á forþurrkun við verkun heysins.
Það gaf góða raun og flýtti fyrir
því að við náðum nokkuð góðum
tökum á verkunarþættinum. I
framhaldi af þessum athugunum
héldum við nær 30 námskeið,
bæði á Hvanneyri og víðsvegar
um landið. Megin áherslan var
lögð á gæði hráefhis, sláttutím-
ann, forþurrkun, rétta notkun
tækjabúnaðar, gæði plastfllmunn-
ar og geymsluþáttinn.
Plastfilman
Þegar kemur að plastfilmunni
eða hjúpuninni lögðum við mikla
áherslu á það ásamt Norðurlanda-
þjóðunum, einkum Svíum, að
rannsaka eiginleika plastfilmunn-
ar. Það kom fljótlega upp, t.d. í
Bretlandi, að menn vildu nota
ódýrt plastefni til að vefja utan um
heyið, jafnvel endurunnið plast.
Það gafst hins vegar mjög illa
vegna þess að gæðin voru ekki
fullnægjandi og hjúpurinn var
ekki nægilega þéttur.
Ég átti sæti í norrænum vinnu-
hópi sem gerði tillögur um Evr-
ópustaðla fyrir prófanir á plast-
filmum. Það veitti betri innsýn í
mikilvægi þess að slaka ekki á
gæðakröfum. Okkur tókst að
koma skikki á innflutning á plast-
filmum, þannig að við lentum
aldrei í því hér á landi að verið
væri að reyna að selja bændum lé-
legar filmur.
Við settum hér upp, með okkar
takmörkuðu fjárráð, frumstæða
aðferð til að prófa filmumar. Hún
fólst í því að við pökkuðum bagga
og blésum síðan lofti inn í hann
þangað til filman gaf eftir. Þrýsti-
tölumar sögðu okkur nokkuð til
um bæði sfyrkleika filmunnar og
líminguna. Þetta leiddi til þess að
innflytjendur á filmum fóm að
ráðfæra sig við okkur um val á
filmugerðum og sendu okkur sýn-
ishom. Sú samvinna tókst með
ágætum.
Hráefni í filmumar er nokkuð
dýrt, eða kr. 250-300 á kg, og
notkunin komst fljótlega upp í
1000 tonn á ári hér á landi þannig
að innflytjendur sáu þama fram á
töluvert mikla veltu. Við áætlum
að nú sé notkunin 1600-1800 tonn
á ári.
Hve mikill hluti af heyskap
bœnda hér á landi er nú nillaður
og pakkaður?
Mér telst svo til að 75-80% af
heyforða hér á landi sé í plasthjúp.
Hinn hluti fóðuröflunarinnar er
hjá þeim bændum sem em með
góða upphitun í súgþurrkun, eink-
um á þeim svæðum þar sem að-
gangur er að heitu vatni til yljunar
á lofti. Þeir ná náttúmlega enn
betri árangri í verkuninni.
Svo er votheysgerð með eldri
aðferðum nokkuð stunduð ennþá
hjá bændum sem náð hafa góðum
tökum á henni, I þessu sambandi
koma upp í hugann bændumir á
Helgavatni í Þverárhlíð, þar sem
mikill hluti heyfengsins er verkað-
ur í flatgryíjum. Þar tekst að halda
utan um þessi grundvallaratriði;
gott hráefni, mikil afköst við hirð-
ingu, hæfileg íblöndunarefni og
góð þjöppun og frágang í lokin.
110 - Freyr 5/2003