Freyr - 01.06.2003, Side 27

Grösin í gömlu túnunum
INNGANGUR
Vallarfoxgras hefur um langt
skeið verið okkar besta fóðurgras.
Það gefur ágæta uppskeru, er lyst-
ugt og gott fóður en gefur hins
vegar lítinn endurvöxt og lokar
sverðinum ekki vel. Það er við-
kvæmt íyrir því að vera slegið
snemma og endist því skemur sem
fyrr er slegið.
Vallarsveifgras er algengasta
grastegundin í íslenskum túnum.
Því er oft sáð í tún en innlent vall-
arsveifgras berst einnig í túnin frá
aðliggjandi gróðurlendum. Vallar-
sveifgras gefur ágætt fóður og
mikinn endurvöxt.
Háliðagras eru einnig ágætt fóð-
urgras sé það slegið snemma og
gefur mikinn endurvöxt. Bering-
spuntur hefur aðeins verið notaður
í tún síðastliðin 20 ár. Hann er kal-
þolinn, gefur töluverða uppskeru
og nokkuð gott fóður en er ekki
eins lystugur og vallarfoxgras.
Hann er seinn til eftir sáningu og
lokar sverðinum illa. Hann hentar
ekki þar sem frosthreyfingar eru
miklar í jarðvegi. A allra síðustu
árum hafa nokkrir bændur sáð
rauðsmára og fjölæru rýgresi í tún.
Þetta eru góðar fóðurjurtir og gefa
mikla uppskeru en eru ekki eins
vetrarþolnar eða endingargóðar og
aðrar túnplöntur hér á landi.
A flestum bæjum eru til gömul
tún sem eingöngu eru vaxin nátt-
úrulegum gróðri, grösum og
blómplöntum. I sum þessara túna
hefur aldrei verið sáð heldur hafa
menn byrjað að nýta náttúrulegt
graslendi sem tún. Þýft land var
gjaman sléttað með því að skera
þúfumar ofan af eða með því að
vinna landið og láta það gróa upp.
í öðmm tilvikum hefur sáðgresið
dáið út en innlendur gróður kom-
ið í staðinn. Ymsar ástæður em
fyrir því að þessi tún hafa ekki
verið endurunnin. Þau geta verið
erfið í endurvinnslu vegna grjóts
eða bratta. Þetta geta einnig verið
grasgefin og þolin tún sem menn
vilja ekki vinna upp og bændur
telja þá að sáðgresið muni ekki
spjara sig eins vel við þá meðferð
og álag sem túnið fær.
En geta þessi grös gefíð mikla
uppskem og gott fóður? I þessari
grein verður fjallað um nokkur
þeirra grasa sem vaxa í gömlum
túnum en er sjaldnast sáð í tún.
Grösin sem um verður fjallað em:
Hálíngresi (Agrostis capillaris),
túnvingull (Festuca rubra eða
Festuca richardsonii), snarrótarp-
untur (Deschampsia caespitosa),
varpasveifgras (Poa annua) og
knjáliðagras (Alopecurus genicul-
atus). Þessar tegundir eru um
margt ólíkar, sumar þeirra hafa
verið ffokkaðar sem illgresi en
aðrar hafa verið taldar nytjagrös.
Hálíngresi
Hálíngresi (1. mynd) er fíngert
gras sem myndar þéttar breiður en
verður ekki mjög hávaxið. Blöðin
em flöt en ekki alveg slétt á efra
borði. Þau em breiðust við stráið
en mjókka eftir því sem fjær dreg-
ur stráinu. Punturinn er mjög fín-
gerður og rauðbrúnn að lit. Hálín-
gresi skríður seint eða um svipað
leyti og vallarfoxgras. Það þolir
ágætlega traðk og beit og er tölu-
vert þolið gagnvart kali. Það þolir
súran jarðveg betur en önnur tún-
grös hér á landi og er gjaman ríkj-
andi tegund þar sem jarðvegur er
mjög súr.
Mest er af hálingresi í túnum á
sunnan- og suðaustanverðu landinu,
á Vestfjörðum og annesjum á Norð-
ur- og Vesturlandi. Hlutdeild þess
minnkar með aukinni hæð yfir sjó.
Hálíngresi getur skilað tölu-
verðri uppskem, þó ekki eins mik-
illi og vallarfoxgras. Endurvöxtur
er hins vegar heldur meiri en hjá
vallarfoxgrasi en minni en hjá
vallarsveifgrasi eða háliðagrasi.
Fóðurgildi hálíngresis er lakara en
hjá bestu fóðurgrösunum.
Flora).
Freyr 5/2003 - 27 |