Freyr - 01.08.2003, Blaðsíða 13

Vinnan í skóginum
Inngangur
Flestum lesendum Freys mun
kunnugt um landshlutaáætlanir í
skógrækt á jörðum einstaklinga,
sem nú er unnið eftir og hófust
með stofnun Héraðsskóga á Aust-
urlandi 1991. Á vegum þeirra er
nú langumfangsmesta skógrækt
hérlendis til þessa.
Hingað til hefír vinna við þær
verið (1) áætlanagerð (skipulagn-
ing skóglendis), (2) girðingar, (3)
jarðvinnsla, (4) gróðursetning og
(5) áburðargjöf. Þetta eru aðeins
fyrstu skrefin á ferli sem lýkur ekki
fyrr en eftir 60 - 100 ár, þegar um
gagnviðarskóg er að ræða, en getur
orðið enn lengri í landbótaskógi
og/eða útivistarskógi þar sem tiján-
um er ætlaður náttúrlegur líftími.
Eins og eðlilegt er, þar sem skóg-
ræktin er nýjung öllum jarðeigend-
um eða ábúendum leigujarða innan
vébanda landshlutaáætlananna,
hafa þeir enn óljósar hugmyndir
um hvaða verk bíða þeirra í skóg-
um ffamtíðarinnar. I þessari grein
eru ætlunin að gefa lauslega hug-
mynd um það. Er hér lýst í stuttu
máli og myndum reynslu sem safn-
ast hefúr upp í Hallormsstaðaskógi,
þar sem aðgerðir hófúst fyrst hér á
landi í skógi af innfluttum tijáteg-
undum, sem höfðu að markmiði
ffamleiðslu gagnviðar.
Á þeirri hálfú öld, sem liðin er
síðan, hafa vinnubrögð breyst
mikið vegna þróunar í tækjabúnaði
og vinnutækni. Nú eru þau sam-
bærileg við það sem tíðkast í
skógrækt lítilla eininga (“smáskog-
bruk”) á Norðurlöndum.
Við erum svo heppnir að myndir
hafa verið teknar af tækjum og
mönnum við vinnu af og til þessa
hálfú öld. í þessari grein verður
gömlum og nýjum myndum stillt
upp til samanburðar, þar sem þess
er kostur, en annars af nýjum tækj-
um og vinnu með þeim. Þessi
myndasýning er kjami greinarinnar.
Yfirlit yfir ferilinn frá upp-
hafi ræ:ktunar til afurða
Hér er hann rakinn í örstuttu
máli, eins og hann verður í gagn-
viðarskógi, þar sem trjátegundir
eru alaskaösp, lerki, fijrutegundir
og grenitegundir.
Sum atriði í eftirfarandi upp-
talningu myndu flokkast undir
rekstur skóglendis, en fleiri und-
ir vinnuna í skóginum og úr-
vinnslu afurða, þar sem hún er
innan sjálfs skóglendisins.
Skipulagning skóglcndisins er
upphafið. Fyrst er ákveðið hvaða
svæði jarðarinnar verði tekið til
skógræktar. Hjá Héraðsskógum
hafa þrír aðilar ákveðið það:
Bóndinn, stjómendur Héraðs-
skóga og ráðunautur Skógræktar
ríkisins. Þar næst kortleggur ráðu-
nauturinn landið og skiptir því
niður í reiti eftir greiningu á nátt-
úrlegunt gróðri sem gefur til
kynna hvaða trjátegundir henta
hverju gróðurhverfi. Á þessu stigi
er kvaddur til sérfræðingur í nátt-
úm- og minjavemd sem affnarkar
svæði sem ekki skal rækta á skóg
vegna fornminja eða náttúru-
vemdargildis. Á svæði Héraðs-
skóga vann Helgi Hallgrímsson
náttúrufræðingur þetta verk.
Á þessum grundvelli er svo
gerð ræktunaráætlun ásamt skýr-
ingum og korti, sem landeigandi
eða leiguliði fær í hendur. Kortið
sem fylgir er sambærilegt við
vinnuteikningar hvers konar
j mannvirkja.
Skógarþjónusta Skógræktar rík-
isins hefur frá upphafi annast
þetta starf fyrir Héraðsskóga og
fyrstu árin hjá öðmm landshluta-
verkefnum, en nú vinna skóg-
fræðingar þeirra þetta verk.
Vegakerfi skóglendisins ætti
að vera hluti af skipulagningu
þess, en hefir ekki hingað til verið
á ræktunarkortum. Vegakerfið er
grundvöllur að hagkvæmum
vinnubrögðum við allar aðgerðir í
skóginum eftir gróðursetningu og
jafnvel við hana líka. Skógarvegir
verða að vera færir dráttarvélum
eða léttum fjórhjóladrifnum bíl-
um, en það er ekki nauðsynlegt að
malbera þá fyrr en á síðari stigum
ræktunarferilsins, nema kannski á
stuttum, viðkvæmum köflum.
Víða getur verið nauðsynlegt að
grafa vatnsrásir ofan við vegina í
halla til þess að jarðvatn og leys-
ingarvatn liggi ekki á þeim eða
renni eftir þeim og grafi þá út.
Þéttleiki vegakerfisins miðast í
aðalatriðum við það, að taugar úr
togvindum dráttarvélanna, sem
notaðar em við að draga trjáboli
úr skóginum, nái inn í miðjan teig
þar sem skógur er felldur. Staðall
norsku skógrannsóknanna er að
þéttleiki eða lengd þessara vega sé
sem svarar rúmum 20 m á hektara
að meðaltali.
Fyrsta grisjun skógarins skiptir
mjög miklu máli, þ.e. að hún sé
unnin á réttum tíma og fyrst og
fremst ekki of seint, svo að trén geti
haldið æskilegustu stæró grænnar
kórónu, sem er helmingur af stofú-
Freyr 6/2003- 13 |