Freyr - 01.08.2003, Blaðsíða 33

með framleiðslu rafmagns úr við-
arkurli af ökrum sem ræktaðir eru
með aðferðum skjólbeltaræktunar.
Beitarskógar
Sjá rammagrein á nœstu bls.
Beitarskógar eru sjálfsagt eitt
elsta form landnýtingar. Allir
þekkja sagnir um að búpeningur
hafi eytt skógum landsins og að
búijárrækt og skógrækt eigi alls
ekki saman. Reyndin er hins veg-
ar sú að búfé bryður ekki í sig trjá-
gróður heldur var hér um að ræða
eina timburforða landsmanna sem
var mikið notaður til kolagerðar
og í rafta. Búfé kann aftur á móti
vel að meta nýgræðing og endur-
nýjun skóga verður ekki þar sem
búfé leikur laust í haga. Skotar
telja sig sjá af frjógreiningu að
þegar úlfar dóu út þar í landi og
ekki þurfti lengur að halda saman
hjörðum til að verja þær, þá hófst
eyðing skóganna fyrir alvöru.
Beitarskógar eru ræktun sem
hefur þann tvíþætta tilgang að
rækta tré til timburframleiðslu og
jafnframt að auka beitargildi und-
irgróðurs. Hugmyndin er að auka í
senn vöxt undirgróðurs með því
skjóli sem trjágróðurinn veitir og
stuðla að auknum trjávexti með
þeirri umhirðu sem beitin þarfn-
ast. Rannsóknir hafa sýnt að 20-
50% laufþekja gefur hámarksvöxt
í tempraða beltinu því að þá er
besta samræmi á milli þeirrar
vemdar sem trjákrónan veitir og
ljóssins sem nær niður í skógar-
botninn.
Slík skóglendi eru því höfð gisin
með 3- 5 m bili á milli trjáa að
meðaltali. Trjánum er þó ekki
plantað reglulega heldur er einnig
plantað þéttari lundum með auðum
svæðum á milli. Þessi auðu svæði
eða engi geta síðan stækkað eftir
því sem trjágróðrinum fleytir fram.
Tegundaval byggir á trjátegund-
um sem hafa þann eiginleika að
auka frjósemi jarðvegs og hleypa
55%
□ Beit /skjól
■ Timbumytjar
□ Önnur markmið
□ Tún skýld beltum
17% 45%
□ Björk
■ Lerki
□ Greni
□ Fura
■ Ösp
□ Elri
■ Reynir
□ Ýmisl.
■ Víðir
Kökurit sem sýna áherslur hjá Skjólskógum á Vestfjörðum.
ljósi niður í svörðinn. Lauf, sem
rotna hratt, auka jarðvegslíf, það
sama gerist þegar trjátegundir
hafa mikla umsetningu róta. Rót-
arkerfi trjánna þarf að þola traðk.
Fyrst í stað er plantað trjám sem
eru harðgerð og vindþolin, en á
seinni stigum má huga að verð-
mætari og viðkvæmari tegundum
sem þá njóta skjólsins af skógin-
um. Eftir grisjun timburskóga
opnast einnig laufkrónan tíma-
bundið og undirgróður nær sér á
strik.
Undirgróður þarf að vera fjöl-
breyttur og góður til beitar og oft
er notuð svolítil áburðargjöf á
slíkt land til að auka gildi beitar-
innar. Belgjurtum, sem vinna
köfnunarefni úr andrúmsloftinu,
er gjaman sáð í slíka skóga, hvít-
smári hefúr sýnt sig að vera beit-
arþolinn en ljóselskur þannig að
hann hefst ágætlega við í hæfilega
beittu landi þó að hann eigi erfítt
uppdráttar í túnum. Beitin eykur
hringrás næringarefna í skógin-
um, samkeppnisgróður trjánna er
bitinn og hluta hans skilað aftur í
formi áburðar. Opin svæði í skóg-
inum mætti nýta til grænfóður-
ræktar til að bata sláturlömb.
Utfærsla og staðsetning slíkra
skóglenda fer eftir aðstæðum á
hverjum stað, best er yfirleitt að
hafa þau sem næst bæjum til að
nýta í vor- og haustbeit. Það má
hugsa sér 100 ha skóglendi, tví-
eða þrískipt, þar sem beitt er í
hluta landsins á meðan skógur er
að ná sér upp en síðan er beitinni
skipt inn í skóginn. Tré lifa lengi
og gera má ráð fyrir að taka svæði
úr beit í 15 - 25 ár á skóglausu
landi en síðan er hægt að beita á
það í 75-85 ár. Endumýjun skógar
tekur síðan styttri tíma á landi sem
hefur áður verið skógi vaxið.
Kostir beitarskóga eru aukið
beitarþol heimalanda og þar með
auknir möguleikar á beitarstjóm.
Til dæmis má halda fé heimavið
og flokka einlembinga frá strax til
að slátra þeim fyrr. Smölun getur
einnig átt sér stað í áfongum og er
fénu þá komið tímabundið á beit í
Freyr 6/2003 - 33 |