Freyr - 01.11.2004, Side 10

Þar sem föturnar
Kornrækt í S-Þingeyjarsýslu
Gróður tekar aó tryllast
taumlausu góðœri í,
þar sem föturnar fyllast
finn ég þó mest fyrir þvi.
StV.
ísland er orðið kornræktarland
að nýju. A síðustu árum hefur
snarrótarþýfið látið undan plóg
og herfi og gullna kornakra má
sjá í flestum sveitum landsins.
Þingeyingar hafa ekki látið sitt
eftir liggja í kornræktarbylting-
unni og hafa fengist við korn-
ræktina á félagslegum grunni
sem sitthvað má læra af. Hér
verður íjallað um sögu og þróun
kornræktar í Suður-Þingeyjar-
sýslu. Greinin er byggð á erindi
um efnið á landsfundi Lands-
sambands kornbænda í nóvemb-
er 2003. Erindið var unnið í
samvinnu við Martein Gunnars-
son á Hálsi og Martein Sigurðs-
son á Kvíabóli.
Frá útsveitum
INN TIL HÁLENDIS
Fjölbreytni í ræktunaraðstæðum
er mikil í S-Þingeyjarsýslu. Kom
er ræktað í 10-20 m hæð yfír sjó í
Útkinn og allt upp í 300 m hæð í
Mývatnssveit. Jarðvegsgerð er
einnig breytileg, frjósamar fram-
ræstar mýrar, mólendi, melar,
valllendi, eyrar og sandar. Hitafar
er ennfremur breytilegt, við
ströndina gætir áhrifa sjávar en
inn til landsins eru hlýindi meiri
en einnig nokkur frosthætta.
Metnaðarfull
KORNRÆKTARÁFORM
Ætla má að kom hafi verið rækt-
að i Þingeyjarsýslum á fyrstu öld-
um Islands byggðar líkt og annars
staðar á landinu. Um þetta vitna
minjar á svæðinu, m.a. leifar af
komgerðum á Þegjandadal, sem
liggur suður ffá Grenjaðastað, og
bendir til þess að þar hafi verið
Hektarar
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Mynd 1. Flatarmál kornakra I Þingeyjarsýslum.
fyllast
eftir
Ingvar Björnsson,
héraðs-
ráðunaut,
Ráðgjafa-
þjónustu á
Norð-Austur
landi,
Akureyri
stunduð komrækt. Komræktinni
fór hnignandi er leið frá landnáms-
öld og líklegt er að hún hafi lagst af
á Norðurlandi skömmu eftir
þÞjóðveldisöld. Endurreisn kom-
ræktarinnar hófst á fyrstu áratug-
um 20. aldar undir forystu Kle-
menzar Kristjánssonar tilrauna-
stjóra sem stýrði margvíslegum
komræktarrannsóknum á Sáms-
stöðum í Fljótshlíð. Þingeyingar
tóku þátt í þessari endurreisn og
fjölmörg dæmi em um komrækt á
svæðinu. M.a. má nefna komrækt
á Gvendarstöðum í Köldukinn árið
1933 og komrækt á Gautlöndum í
Mývatnssveit og Laugabóli í
Reykjadal. Stórtækust varð rækt-
unin árin 1961-1962 er farið var út
í félagsræktun á stómm svæðum á
Öxará í Ljósavatnsskarði og Ein-
arsstöðum í Reykjadal. Unnir vom
tugir hektara og keypt tæki til
þreskingar og þurrkunar á kominu.
Ætla má að hinir þingeysku hug-
sjónamenn hafi litið stoltir yfir
komflæmið bylgjast í vindinum
seinni hluta sumars 1961 en svo
fór að komið lenti í slæmu hvass-
viðri um haustið, fauk illa og nýtt-
ist ekki sem skyldi. Komræktin
gekk ekki betur sumarið eftir en þá
náðist ekki viðunandi komþroski
og eftir tveggja ára ófarir lögðu
Þingeyingar hin metnaðarfullu
110 - Freyr 9/2004