Freyr - 01.11.2004, Blaðsíða 37

Beta-glucanar eru fjölsykrur sem
lækka kólesteról í blóði og jafna
blóðsykur. Proanthocyaníðar eru
flokkur pólífenóla sem hafa mikla
andoxunarvirkni. Mikil vinna á
sér stað með þessi efni í byggi en
fmna þarf greiningaraðferðir til
að mæla þau og greina erfðafræði
þeirra. Mikið af byggi til mann-
eldis er svokallað bert bygg (hul-
less eða naked barley) en í því
þreskjast fræhimnurnar af. Þetta
er eiginleiki sem auðveldar mjög
vinnslu og notkun á byggi til
manneldis en sé eiginleikinn ekki
fyrir hendi þarf að fræsa himn-
umar af fræinu.
Sjúkdómar í byggi
Stærsti efnisflokkurinn á ráð-
stefnunni íjallaði um sjúkdóma í
byggi. Sjúkdómarannsóknir í
plöntum eru mjög flókið fyrir-
brigði þar sem þekkja þarf eðli
og hegðun sjúkdómsvaldanna
(sveppir og veimr), samspilið á
milli sjúkdómsvaldanna og
plantnanna og áhrif annarra líf-
vera sem e.t.v. bera sjúkdómana
(t.d. blaðlýs). Blaðsjúkdómar í
byggi eru fjölmargir og flestir af
völdum sveppa. Flestir þessara
sjúkdóma era okkur Islendingum
framandi en nokkur umræða var
um þá sjúkdóma, sem helst valda
skaða í íslenskri kornrækt, en það
era augnflekkur (af völdum
sveppsins Rynchosporium secal-
is) og líklega í vaxandi mæli ryð.
Nokkur mótstöðugen gegn augn-
flekk era þekkt og mörg þeirra
hafa verði staðsett í erfðamengi
byggs. Flest þessi gen hafa fund-
ist á tilteknum svæðum á litning-
um 3H og 7H en nýverið fann
ástralskur hópur mótstöðugen á
4H. A ráðstefnunni voru kynnt
til sögunnar ný mótstöðugen
gegn augnflekk sem upprunnin
eru úr villtu byggi en þaðan
koma einmitt flest ný sjúkdóma-
mótstöðugen. Einnig vora kynnt-
ar aðferðir til þess að draga úr
sjúkdómaálagi, s.s. með því að
nota yrkjablöndur, en það er vel
þekkt aðferð til þess að draga úr
útbreiðslu sjúkdóma og til að
halda niðri illgresi. Flest mót-
stöðugen gegn augnflekk eru
svökölluð major gen sem eru
stök gegn sem veita mótstöðu
gegn einstökum stofnum af
Rynchosporium. Vísbendingar
era um að vænlegra sé að byggja
upp mótstöðu með fleiri genum
(minor genes) sem veita þá mót-
stöðu gegn fleiri stofnum af
sveppnum og geta brugðist við
erfðafræðilegum breytingum sem
verða á sveppnum. Þetta er mik-
ilvægt í ljósi þess að komið hefur
í ljós að fjölgun sveppsins er ekki
einungis kynlaus heldur er kyn-
fjölgun einnig fyrir hendi sem
eykur líkur á myndun nýrra arf-
gerða sem engin mótstaða er
gegn. Rannsóknir benda til þess
að mikil erfðaljölbreytni sé með-
al Rynchosporium secalis sveppa
og rannsókn sem framkvæmd var
í Túnis leiddi í Ijós yfir 100 svip-
gerðir. Erfitt er að segja til um
fjölbreytileika sveppsins á Is-
landi en gera verður ráð fyrir því
að uni fremur þröngan erfðahóp
sé að ræða þar sem sveppurinn
hefur ekki haft langan tíma til að-
lögunar í íslenskri náttúru.
Frost og þurrkar
Eins og fyrr var nefnt er bygg
ræktað við breytilegar umhverfís-
aðstæður og verður því víða fyrir
miklu umhverfísálagi. Þetta er
velþekkt í íslenskri komrækt þar
sem frost takmarkar vaxtartímann
bæði að vori og hausti og mið-
sumarsnæturfrost geta komið í
veg fyrir kornþroska. Þurrkar
geta einnig verið staðbundið
vandamál eins og glögglega kom í
Ijós víða norðanlands í sumar. En
það era fleiri en íslenskir kom-
bændur sem glíma við umhverfis-
stress. Viðbrögð plantna við um-
hverfísálagi era ekki síður flókin
en samspil þeirra við sjúkdóma.
Alagsviðbrögðum er stjórnað með
mörgum genum og rnikil víxl-
verkun er á milli þeirra. Mikill
áhugi er á að sækja aukið álag-
sviðnám í skylda stofna af villtu
byggi og einnig að nota MAS við
úrval fyrir þessum eiginleikum.
Freyr 9/2004 - 37 |