Freyr - 01.11.2004, Qupperneq 18

umræðunni þegar litið er árangur
þeirra hertu aðgerða sem hófust
1985, er að fé hefur fækkað veru-
lega á landinu. Fjöldi ásetnings-
fjár var 709.257 um ármótin
1985- 1986 en var kominn niður í
467.567 um áramótin 2002-2003.
Einnig ber að hafa í huga að hlut-
fallslega meiri fækkun hefur ver-
ið, a.m.k. tímabundið, þar sem
mest hefur verið skorið niður, þ.e.
á Norðurlandi þar sem riða hefur
lengst verið landlæg.
Umræða og ályktanir
Það verður að telja mjög líklegt
að riða hafi borist til landsins fyr-
ir 126 árum og verið landlæg á
Mið-Norðurlandi um 70 ára skeið
áður en hún fór að berast til ann-
arra landsvæða. Útbreiðsla hennar
náði hámarki um miðjan níunda
áratuginn. Eftir að aðgerðir gegn
riðu voru hertar árið 1985 hefur
riðuhjörðum fækkað verulega.
Rétt er þó að hafa í huga við mat
á því hversu mjög ásetningsfé hef-
ur fækkað í landinu ekki aðeins
vegna riðuniðurskurðar heldur
einnig vegna þeirra stefnu stjóm-
valda að draga úr sauðfjárbúskap.
Sú fækkun hefiir vafalítið verið
hlutfallslega meiri á þeim svæð-
um þar sem riða hefur verið land-
læg lengst a.m.k. tímabundið og
mest var skorið niður. Það kemur
glöggt fram að eftir verulega
fækkun tvívegis á tímabilinu
1986- 2003, þ.e. í tvær hjarðir
1992 og eina hjörð 2001, fer riðu-
hjörðum fjölgandi á ný. Þannig
virðist ljóst að það ætlar að reyn-
ast erfítt að vinna algjörleg bug á
riðu hérlendis með þeim aðferð-
um sem beitt hefur verið til þessa.
Það er því ekki tímabært að fyllast
ánægju með árangurinn. Einkum
og sér í lagi hlýtur það að teljast
verulegur afturkippur að riða skuli
á síðustu þremur ámm vera að
kom upp í sveitum í Amessýslu
sem hafa verið riðufríar í tæplega
10-20 ár. Vandinn sem við er að
glíma er margs háttar. Fyrst skal
telja hið ótrúlega þolna smitefni
sem virðist geta haldist í umhverf-
inu í allt að tvo áratugi. I annan
stað skal minnt á nýlegar rann-
sóknir okkar sem sýna að allt að
58% af einkennalausu fé í riðu-
sýktum hjörðum getur verið smit-
að og borið smitið í allmörg ár áð-
ur en einkenni riðu koma fram. Sú
niðurstaða undirstrikar að það var
mjög skynsamleg ákvörðun að
skera þær hjarðir alveg sem riða
kemur fram i þó að það sé að jafn-
aði ekki nema ein kind sem grein-
ist með riðu.
Það hefur lengi verið skoðun
þess sem þetta ritar að nýta beri
niðurstöður arfgerðagreininga og
rannsókna á heilbrigðum smitber-
um til að rækta upp fé sem er með
mótstöðu gegn riðu. Þar sem þær
arfgerðir eru tiltölulega sjaldgæf-
ar þarf nokkurn tíma til að fá
nægilega stóran Jjárstofn til að
setja á bœi þar sem skorið yrði
niður. Það skal tekið fram að hér
er ekki verið að leggja til að hœtta
við þœr aðferðir í baráttunni gegn
riðu sem hafa verið í gildi síðan
1985 og Sigurður Sigurðarson
starfsmaður yfirdýrlœknisembætt-
isins hefur fylgt eftir að mikilli
eljusemi, heldur að beita rœktun
jjár með mótstöðu gegn riðu sam-
hlióa niðurskurði og öðrum regl-
um sem hafa verið í gildi. Þess
skal að lokum getið að ýmsar
þjóðir hafa þegar tekið upp þá
stefnu að rækta upp fé með mót-
stöðu gegn riðu í því skyni að út-
iýma sjúkdómnum. Hollendingar
riðu á vaðið fyrir jjórum ánim og
síðan hafa Englendingar, Frakkar
og Þjóðverjar fylgt í kjölfarið (let-
urbreyting höfundar).
Að lokum skal vikið að spum-
ingunni hvort riða í sauðfé kunni
að geta borist í fólk og valdið
Creutzfeldt-Jakob sjúkdómi. Eins
og kunnugt er þá hníga að því
sterk rök að afbrigði af Creutz-
feldt-Jakob sjúkdómi kunni að
mega rekja til þess að kúariða hafí
borist í fólk. Og nýverið hafa
menn verið að velta að nýju þeirri
spumingu fyrir sér hvort riða í
sauðfé kunni að geta borist í fólk.
Það kemur ekki heim við rann-
sóknir okkar á Creutzfeldt-Jakob
sjúkdómi hérlendis. Við höfum
fylgst með þessum sjúkdómi hér-
lendis um ríflega 40 ára skeið og
aðeins greint ljögur tilfelli til
þessa sem svarar til árlegrar dán-
artiðni um það bil 0,4 á milljón
íbúa (Guðmundur Georgsson o.fl.
óbirtar niðurstöður), sem er við
lægri mörk þess sem finnst í flest-
um löndum. Víða er árleg dánar-
tiðni að jafnaði helmingi hærri
eða eitt dauðsfall á hverja milljón
íbúa. Vegna þess hve sauðfjárriða
hefur verið landlæg hérlendis
lengi og náð mikilli útbreiðslu og
vegna neysluvenja, væri þess að
vænta að tíðnin væri hærri hér-
lendis ef sauðfjárriða gæti borist í
fólk og í annan stað að fram
kæmu afbrigðileg form af sjúk-
dómnum, en svo er ekki. Hvað
kúariðu varðar hefur hún ekki gre-
inst við skimun sem gerð hefur
verið hérlendis í nokkur ár. Við
getum jafnvel vænst þess að hún
komi ekki fram hérlendis. Það ber
að þakka framsýni Páls Agnars
Pálssonar, yfírdýralæknis, sem
bannaði innflutning á kjöt- og
beinamjöli 1968 og komst síðan
að samkomulagi við forstöðu-
menn kjötmjölsverksmiðja 1978
um bann við notkun kjöt- og
beinamjöls í fóður jórturdýra.
Hvatinn að því banni var að hon-
um tókst í smittilraunum með
blóði úr riðufé að smita ósýkt fé.
(Páll Agnar Pálsson, persónulegar
upplýsingar).
Þakkir
Höfundur stendur í þakkarskuld
við marga, en fyrst skalt telja
118 - Freyr 9/2004