Freyr - 01.12.2004, Blaðsíða 24

Örveruflóran í vömbinni
Örverurnar í vömbinni eru
mjög íjölbreytilegur flokkur líf-
vera. Þeim er hægt að skipta í
marga flokka eftir því hvaða
hlutverki þær gegna. Sumar
vinna á sterkju, aðrar á sykri og
enn aðrar á tréni svo að dæmi
séu nefnd. Hver flokkur gegnir
sérhæfðu hlutverki. Tegunda-
samsetning örveranna ræðst á
hverjum tíma af því hvaða fóður
kýrin fær. Það tekur örveruflór-
una að jafnaði um tvær til þrjár
vikur að aðlagast nýju fóðri.
Þess vegna er afar mikilvægt að
kýr og kvígur fái sama fóður með
mjög svipaðri samsetningu síð-
ustu vikumar fyrir burð og þær
eiga að fá eftir burðinn þegar þær
em fóðraðar undir fullu álagi.
Vambarseparnir
Þroski og stærð vambartotanna
á innra borði vambar og kepps er
einnig verulega háð fóðrinu sem
gripirnir fá. Stærð þeirra og
þroski skiptir miklu máli um hve
uppsog næringarefnanna verður
virkt. Þetta hefur fyrst og fremst
þýðingu að þvi er varðar uppsog á
rokgjömum fítusýmm frá vömb
sem er ein mikilvægasta uppsogs-
leið fyrir orku hjá jórturdýmm.
Þegar gripimir fá orkusnautt
fóður á síðari hluta mjólkurskeiðs
og framan af geldstöðunni rýma
þarmasepamir, innra yfirborð vam-
barinnar minnkar að sama skapi og
næringaruppsogið einnig. Um leið
og kýrin fer aftur að fá orkuríkara
fóður fara sepamir að stækka og
þeim fjölgar vemlega. Þannig get-
ur yfirborðsstækkunin orðið marg-
föld. Ónógur aðlögunartími vam-
barveggjarins að breyttu fóðri fyrir
burð getur leitt til þess að vambar-
starfsemin fylgi ekki eftir því stór-
aukna álagi sem meltingin þarf að
rísa undir fyrstu dagana eftir burð-
inn. Það er því nauðsynlegt að þjál-
fa vambarvegginn í að soga upp
mikið magn orku í formi rok-
gjamra fitusýra.
Einnig er hægt að flýta eða örva
vöxt sepanna með sk. sýmörvun.
Hún gengur út á að gefa gripunum
sérlega orkuríkar og auðmeltar fóð-
urtegundir sem örva fitusýrumynd-
un í vömbinni (kom, rófúr, bygg-
heilsæði) eða gefa þeim á víxl hæg-
meltanlegt trénisnkt fóður og orku-
rikt en auðmeltanlegt. Þessari þjálf-
unaraðferð verður þó að fara varlega
i að beita. Sé henni beitt getur verið
hætta á að þjálfunin gangi of langt
og að það verði of miklar sveiflur í
sýmstiginu (pH) í vömbinni.
Tafla 2. Dagskömmtun forðastautana og áætlaður líftími
þeirra. Sjá skýringar í texta
Forðastautur: All-Trace SmAII-Trace All-Trace "Dry Cow"
Líftími: 8 mán. 4 mán. 4 mán.
Gripastærð: > 150 kg > 75 kg > 150 kg
Innihald:
Kopar 138,0 mg 62,0 mg 125,0 mg
Kóbolt 2,0 mg 1,1 mg 5,0 mg
Selen 2,0 mg 0,6 mg 3,0 mg
Mangan 71,0 mg 36,1 mg 193,0 mg
Zink 113,0 mg 52,2 mg 323,0 mg
Joð 2,1 mg 1,1 mg 21,0 mg
Vítamin A 4644 a.e. 3000 a.e. 11922 a.e.
Vítamin D3 929 a.e. 600 a.e. 2384 a.e.
Vítamín E 9,3 a.e. 9 a.e. 36 a.e.
Steinefni, snefilefni
OG VÍTAMÍN
Eitt af algengari efnaskipta-
vandamálum kringum burðinn er
bráðadoði. Ein þeirra fóðrunarað-
gerða, sem einna best bægir þeirri
hættu frá, er að í fóðrinu sé ákveð-
ið jafnvægi á milli jákvætt (K’ og
Na ) og neikvætt (Cl' og S ) hlað-
inna jóna síðustu tvær vikumar
fyrir burð. I þessu sambandi er tal-
að um að gildi á bilinu -150 til 0.
Gróffóður er oft með hátt jákvætt
jónajafnvægi, sem einkum má
rekja til mikils kalíuminnihalds í
því. Takmörkuð eða hófleg notk-
un kalíáburðar er ein leið til mót-
vægis. Mikið kalímagn í gróf-
fóðri getur virkað hamlandi á upp-
töku annarra steinefna, einkum
magníums (Mg).
Jónajafnvægi í fóðrinu
er mikilvægt
Mjólkurmyndunin kallar eftir
miklu magni af kalki. Sú kenning
hefúr lengi verið á lofti að æski-
legt væri að draga úr kalki (Ca) í
fóðrinu síðustu vikurnar fyrir
burðinn. Það örvi meltingarstarf-
semina í að soga kalsíum úr fóðr-
inu, til þess að mæta þörfúnum,
og einnig til þess að örva kalkum-
myndun úr beinum. Nýting stein-
efnanna úr fóðrinu, einkum kalks
og fosfórs, er háð D-vítamíni. Til
þess að tryggja kvígum og kúm,
sem ætla má að hafi ekki fengið
kjamfóður í nokkum tíma fyrir
burðinn, nægilegt magn vítamína,
steinefna og snefilegan er mikil-
vægt að gripimir hafi aðgang að
alhliða steinefna- og vítamín-
blöndum.
Notkun forðastauta í þessu sam-
bandi getur einnig gefið góða raun.
Efnalosun úr forðastautum
Tafla 2 gefúr til kynna dags-
skömmtun forðastauta í nautgrip-
124 - Freyr 10/2004